*
سید جعفر پیشه وری ، یکی از قدیمی ترین کمونیست های ایرانی که در دوران رضاشاه در زندان بود ، بعد از سقوط او ، از تبریز برای نمایندگی مجلس انتخاب شد ، ولی در تهران با نفوذ نمایندگان ضدکمونیست ، اعتبارنامه ی او رد شد . پیشه وری به تبریزی برگشت که ماموران ارتش سرخ هنوز آن را در اشغال خود داشتند . در چند سفر به باکو ، توانست طرحی را برای آذربایجان بقبولاند که خود مامور اجرای آن شد . ارتش سرخ در پایان جنگ جهانی دوم ، بر خلاف دو متفق دیگر که به پیمان نامه عمل کردند ، نیروهای خود را از ایران بیرون نبرده بود . استالین آن چنان قدرتمند بود که امتیازی طلب کند ، چنان که در هر کنفرانس با سران متفق چیزی به دست آورده بود . به همین جهت ارتش سرخ را نگاه داشت و در روز بیست و یک آذر 1324 که سید جعفر پیشه وری در تبریز تشکیل حکومت خودمختار آذربایجان را اعلان داشت ، آشکار گردید که استالین چه می خواهد . تهران در درمانده ترین زمانها دست به دامان سیاستمدار پیری شد که گویی برای بحران آفریده شده بود . با انتخاب قوام السلطنه به نخست وزیری ، او تلگرام هایی به مسکو ، لندن و واشنگتن فرستاد و خود در راس هیاتی عازم مسکو شد . قوام السلطنه با چند بار قهر و آشتی از استالین قول آن را گرفت که استالین نیروهایش را از ایران خارج کند . در محافل این قول را داد که با دار و دسته ی پیش وری تندروی نشود و شرکت نفتی برای استخراج نفت شمال تشکیل شود که ایران و شوروی در آن سهم مساوی داشته باشند و … قوام پیروز بازگشت و برای آن که کار را به اتمام برساند ، راه مماشات با توده ای ها و فرقه ی دموکرات را در پیش گرفت . مظفر فیروز و ایرج اسکندری کسانی بودند که بند او را در این دو جهت محکم می کردند و این در حالی بود که دربار ، عوامل داخلی اش را برای سقوط قوام و دولتش بسیج کرده بود . شاه مماشات مدبرانه ی قوام با چپ ها را به رخ این و آن و از جمله سفیر آمریکا و انگلیس می کشید و در ضدیت با او ، باند انگلیسی هیات حاکم را به دور خود جمع کرده بود . استالین این ها را می دید و بر اطمینانش به قوام افزوده می شد . وزیران توده ای که وارد کابینه شدند ، دیگر زمان آن بود که ارتش سرخ مطابق توافق با قوام از ایران خارج شود که شد . در هشتم ماه می 1946 ( 18 اردی بهشت 1325 ) ، استالین در پاسخ پیشه وری که مطابق سلیقه و داوری خود ، همکاری با قوام را نمی پسندید ، نامه ای نوشت که یک سند تاریخی است .
متن این نامه تاکنون هرگز منتشر نشده بود ، چنان که از متن نامه ی پیشه وری نیز جایی خبری نیست و فقط از اشارات استالین می توان به مضمون آن پی برد . بخش هایی از این نامه که اشاره به شرایط جهانی دارد ، بی شباهت به نامه ی خروشچف به فیدل کاسترو بعد از ماجرای خلیج خوک ها نیست . در آنجا هم جانشین استالین به کاسترو می گوید که شرایط جهانی را درست ارزیابی نمی کنید . این نامه که برای اولین بار در نشریه ی « مهد آزادی » تبریز منتشر شد ، حائز نکات مهمی برای تحلیل و بازخوانی تاریخی است .نامه ای تکان دهنده که تصویر برساخته از روند رویدادهای دهه ی 20 شمسی را تا حد زیادی ، دگرگون می سازد . متن کامل نامه را از مجله ی آدینه ، شماره ی ویژه ی نوروز 1376 بخوانید .
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر