رضا خلیلی شغلش ابراز شعف است و این کار را با اشتیاق انجام می دهد. بیرون، جلوی پنجره های مینی بوسی که وی بازدیدکنندگان را در قلمروی خود می گرداند لوله های غول آسا و تانک های نفتیِ عظیم و تأسیسات گوگرد زُدایی و خشک کردن گاز دیده می شود و در داخل، خلیلی صفت های برترین لازم را به کار می برد: بزرگ ترین مجموعۀ پتروشیمی دنیا! بنزین بدون امیسیون از گازِ کفِ دریا! و، البته، رویایِ سرمایه گذاران، مطمئن و بدون حقوق گمرکی! این رویای سرمایه گذاران منطقۀ ویژۀ انرژی ایران یعنی پارس جنوبی است. آژانس بین المللی انرژی میزان گاز موجود را در آنجا ۵۱ متر مکعب ارزیابی می کند، پارس جنوبی بزرگ ترین میدان گازی جهان است.
وظیفۀ این مردِ ورزیدۀ سبیلو که کارمند پارس جنوبی است این است که سرمایه داران را به آنجا جذب کند و خبرهای خوب بپراکند. اما اگر چه در زیرخاکِ کشورش دومین ذخیرۀ بزرگ گازی و سومین ذخیرۀ بزرگی نفتی جهان قرار دارد و اروپا مایل است اینقدر به گاز روسیه وابسته نباشد اما کار برای خلیلی آسان نیست. بخت ایران برای تبدیل کردن مادۀ خام به پول در چند جبهه دچار تهدید است – همانند حاکمان این کشور.
چشم اندازی که خلیلی از جلوی آن به اولین جبهه اشاره می کند واقعاٌ مانند جبهۀ جنگ می نماید. شعله ها زبانه می کشند گویی کوه ها آتش گرفته اند، ستون های تیرۀ دود رو به آسمان بالا می روند. تازه از نزدیک، دودکش ها و دیگ ها و لوله ها برای استخراج گاز خود می نمایانند. جبهۀ واقعی نامرئی است و آن سویِ آبی قرار دارد که برفراز آن تانکر های غول آسا در داغی هوا افق را گرفته اند. آنجا اولین رقیب قرار دارد: قطر.
و جبهه زیر زمین است، در عمق سه هزارمتری و در بین حوضچه های گازی در کف خلیج فارس. ایران و قطر در منبع عظیمی سهیم هستند که در ایران پارس جنوبی و در قطر گنبد شمالی نام دارد. خلیلی قطر را متهم می کند بیش از ایران از میدان گازی برداشت می کند – «زیرا ما به دلیل جنگ تحمیل شده از سوی عراق به مردم ایران در دهۀ هشتاد، ده سال عقب هستیم.»
اما این فقط نیمی از واقعیت است. برداشت ایران به دلیل جبهۀ دوم هم که کشور در آن می جنگد آنگونه نیست که باید. زیرا تحریم هایی که سازمان ملل به دلیل برنامۀ پرمناقشۀ اتمی ایران برقرار کرده کار صادرات ابزارهای لازم را به ایران دشوار کرده است.
آثار تحریم را می توان در همین راه بازگشت از میدان گازی به تهران دید. چندتایی خودروی سنگینِ غربی وجود دارد، مثلاٌ مرسدس بنز، تمامی آنها ۳۰ سال از عمرشان می گذرد.
درکنار آنها تریلی ها کاملاٌ نویِ چینی راه خود را درگردنه ها روی آسفالت تازه باز می کنند. در گذشته شرکت نروژی استات اویل سکوهای استخراج گاز را در پارس جنوبی می ساخت و شرکت نفتی فرانسوی توتال سامانه های استخراج را به راه انداخت، بعد نوبت شرکت ایتالیایی اِنی و کنسرسیوم کره ای ال جی شد. اما اینها همه مربوط به گذشته است. شرکت های غربی کمتر در بخش انرژی ایران سرمایه گذاری می کنند. فشار آمریکا بیش از حد است.
امروزه بیشتر شرکت نفتی چینیِ سی اِن پی سی و شرکتِ آنگولایی س.نانگُل نیز شرکت ونزوئلاییِ پی دی وی اِس آ هستند که به عنوان سرمایه گذاران و پیمانکاران خارجی در ایران حضور دارند. قرار است انجام فازهای جدید را در پارس جنوبی شرکت ملی نفت ایران که دولتی است برعهده گیرد و بدین ترتیب تولید گاز را به ۱۷۵ میلیون متر مکعب برساند و بیش از دو برابر کند. قرار است به زودی ۱و۲ میلیون بشکۀ نفت هم اضافه شود.
سپاه مقتدر پاسداران
شرکت ملی نفت ایران باید بعد از خروج شرکت های غربی با شرکت هایی کار کند که ریشه در مجموعۀ نهادهای اقتصادی سپاه پاسداران دارند. سپاه در این فاصله مهمترین تکیه گاه رئیس جمهور محمود احمدی نژاد است و بخش بزرگی از اقتصاد دومین تولید کنندۀ نفت اوپک را در دست دارد. سپاه را تشنۀ قدرت و بی پروا می دانند، اما از فن آوری و شرکت داری اطلاع کمی دارد.
رئیس پارس جنوبی پیروز موسوی این حرف ها را رد نمی کند: این مدیر که به روال معمول در ایران بدون کراوات است می گوید: البته «وقت ما را تلف کرد که شرکت های خارجی برخلاف اخلاق تجارت قراردادهای بسته شده با ما را اجرا نکردند.»
در غذا خوری، کارگران در این باره گمانه زنی می کنند که حرارت کی به بیش از ۵۱ درجه در سایه می رسد زیرا بعد حقوق آنها دو برابر می شود. موسوی می گوید: «اما من می گویم: از تحریم ها متشکریم! زیرا حالا همۀ کارها را خودمان انجام می دهیم، حتی فن آوری خود را صادر هم می کنیم. ما حتی ما سریع تر از زمانی هم جلو می رویم که شرکت های خارجی می خواستند همه چیز را برای ما بسازند.»
نمی شود ادعاهای او را بررسی کرد. در هرحال تحریم ها آنقدر تأثیر داشته اند که جبهۀ دیگری در ایران باز کنند، جبهۀ سیاسی در قلب ایران زیرا وضعیت اقتصادی خوب نیست. در راه فرودگاه عسلویه هیچیک از جرثقیل ها در محل های ساخت وساز کار نمی کند و فن آوری چینی معلوم است که نمی تواند جای فن آوری غربی را بگیرد: کارشناسانی در تهران که مایل نیستند نامشان برده شود می گویند استخراج نفت در ایران سالانه ۲۰۰ هزار بشکه کاهش می یابد.
به سختی می توان اطلاعات رسمی دربارۀ وضعیت اقتصاد انرژی در ایران به دست آورد. جواب های سخنگویان شرکت ملی نفت ایران از «این از اسرار حکومتی است» تا «از وزیر بپرسید» را در برمی گیرد.
هرچه باشد مدتی قبل وزیر نفت سید مسعود میرکاظمی واقعاٌ با روزنامۀ هاندِلس بلات صحبت کرد و گفت نمی خواهد در مورد آمار و ارقام چیزی بگوید – جز اینکه ایران باید در ظرف پنج سال ۱۵۰ میلیارد دلار در صنایع نفت و گاز سرمایه گذاری کند. حالا مرد فربۀ سرطاس دیگر وزیر نیست. رئیس جمهور احمدی نژاد او را کنار گذاشت و می خواست سرپرستی وزارت نفت را خود برعهده گیرد.
از این رو احمدی نژاد قصد داشت به وین برود و ریاست کنفرانس اوپک را برعهده گیرد. اما آیت الله خامنه ای جلویش را گرفت. رهبر انقلاب نفر اول حکومت است و، به باور کارشناس خاورمیانه مئیر جاودان فر که در ایران به دنیا آمده و در تبعید اسرائیل زندگی می کند، خواست با مخالفتِ خود از نفوذ روحانیون بربخش نفت در مقابل سپاه پاسداران دفاع کند.
مجلس که اکثریت آن در دست اصول گرایان است حتی در این فاصله تقاضای بررسی حقوقی علیه احمدی نژاد به دلیل فساد احتمالی مالی کرده است. بسیاری از ناظران در تهران سقوط او را منتفی نمی دانند، نیز به این دلیل که وضعیت اقتصادی خوب نیست.
از طرفی بحران اقتصادی تأثیر زیادی بر ایران گذاشته است. از طرف دیگر فروش نفت ۶۰ درصد درآمد کشور را تأمین می کند – اما درآمدهای ناشی از فروش نفت کاهش می یابد زیرا این بخش به دلیل کمبود سرمایه گذاری رشد مناسبی ندارد. به گفتۀ یکی از معاونان سرپرست تازۀ وزارت نفت علی آبادی که روزگاری رئیس کمیتۀ المپیک ایران بود و تخصصش در این است که از آخرین یاران احمدی نژاد باشد، تولید نفت ایران با این تهدید روبروست که از اکنون ۳/۷ میلیون بشکه در روز به ۲/۷ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۱۵ کاهش یابد.
در هرحال اوضاع جدی است. این مطلب را فراخوان اخیر رهبرانقلاب خامنه ای به «جهاد اقتصادی» روشن ساخت. به باور او همۀ نیروها باید مانند «جهاد» بربقای اقتصاد ایران تمرکز یابد.
وظیفۀ این مردِ ورزیدۀ سبیلو که کارمند پارس جنوبی است این است که سرمایه داران را به آنجا جذب کند و خبرهای خوب بپراکند. اما اگر چه در زیرخاکِ کشورش دومین ذخیرۀ بزرگ گازی و سومین ذخیرۀ بزرگی نفتی جهان قرار دارد و اروپا مایل است اینقدر به گاز روسیه وابسته نباشد اما کار برای خلیلی آسان نیست. بخت ایران برای تبدیل کردن مادۀ خام به پول در چند جبهه دچار تهدید است – همانند حاکمان این کشور.
چشم اندازی که خلیلی از جلوی آن به اولین جبهه اشاره می کند واقعاٌ مانند جبهۀ جنگ می نماید. شعله ها زبانه می کشند گویی کوه ها آتش گرفته اند، ستون های تیرۀ دود رو به آسمان بالا می روند. تازه از نزدیک، دودکش ها و دیگ ها و لوله ها برای استخراج گاز خود می نمایانند. جبهۀ واقعی نامرئی است و آن سویِ آبی قرار دارد که برفراز آن تانکر های غول آسا در داغی هوا افق را گرفته اند. آنجا اولین رقیب قرار دارد: قطر.
و جبهه زیر زمین است، در عمق سه هزارمتری و در بین حوضچه های گازی در کف خلیج فارس. ایران و قطر در منبع عظیمی سهیم هستند که در ایران پارس جنوبی و در قطر گنبد شمالی نام دارد. خلیلی قطر را متهم می کند بیش از ایران از میدان گازی برداشت می کند – «زیرا ما به دلیل جنگ تحمیل شده از سوی عراق به مردم ایران در دهۀ هشتاد، ده سال عقب هستیم.»
اما این فقط نیمی از واقعیت است. برداشت ایران به دلیل جبهۀ دوم هم که کشور در آن می جنگد آنگونه نیست که باید. زیرا تحریم هایی که سازمان ملل به دلیل برنامۀ پرمناقشۀ اتمی ایران برقرار کرده کار صادرات ابزارهای لازم را به ایران دشوار کرده است.
آثار تحریم را می توان در همین راه بازگشت از میدان گازی به تهران دید. چندتایی خودروی سنگینِ غربی وجود دارد، مثلاٌ مرسدس بنز، تمامی آنها ۳۰ سال از عمرشان می گذرد.
درکنار آنها تریلی ها کاملاٌ نویِ چینی راه خود را درگردنه ها روی آسفالت تازه باز می کنند. در گذشته شرکت نروژی استات اویل سکوهای استخراج گاز را در پارس جنوبی می ساخت و شرکت نفتی فرانسوی توتال سامانه های استخراج را به راه انداخت، بعد نوبت شرکت ایتالیایی اِنی و کنسرسیوم کره ای ال جی شد. اما اینها همه مربوط به گذشته است. شرکت های غربی کمتر در بخش انرژی ایران سرمایه گذاری می کنند. فشار آمریکا بیش از حد است.
امروزه بیشتر شرکت نفتی چینیِ سی اِن پی سی و شرکتِ آنگولایی س.نانگُل نیز شرکت ونزوئلاییِ پی دی وی اِس آ هستند که به عنوان سرمایه گذاران و پیمانکاران خارجی در ایران حضور دارند. قرار است انجام فازهای جدید را در پارس جنوبی شرکت ملی نفت ایران که دولتی است برعهده گیرد و بدین ترتیب تولید گاز را به ۱۷۵ میلیون متر مکعب برساند و بیش از دو برابر کند. قرار است به زودی ۱و۲ میلیون بشکۀ نفت هم اضافه شود.
سپاه مقتدر پاسداران
شرکت ملی نفت ایران باید بعد از خروج شرکت های غربی با شرکت هایی کار کند که ریشه در مجموعۀ نهادهای اقتصادی سپاه پاسداران دارند. سپاه در این فاصله مهمترین تکیه گاه رئیس جمهور محمود احمدی نژاد است و بخش بزرگی از اقتصاد دومین تولید کنندۀ نفت اوپک را در دست دارد. سپاه را تشنۀ قدرت و بی پروا می دانند، اما از فن آوری و شرکت داری اطلاع کمی دارد.
رئیس پارس جنوبی پیروز موسوی این حرف ها را رد نمی کند: این مدیر که به روال معمول در ایران بدون کراوات است می گوید: البته «وقت ما را تلف کرد که شرکت های خارجی برخلاف اخلاق تجارت قراردادهای بسته شده با ما را اجرا نکردند.»
در غذا خوری، کارگران در این باره گمانه زنی می کنند که حرارت کی به بیش از ۵۱ درجه در سایه می رسد زیرا بعد حقوق آنها دو برابر می شود. موسوی می گوید: «اما من می گویم: از تحریم ها متشکریم! زیرا حالا همۀ کارها را خودمان انجام می دهیم، حتی فن آوری خود را صادر هم می کنیم. ما حتی ما سریع تر از زمانی هم جلو می رویم که شرکت های خارجی می خواستند همه چیز را برای ما بسازند.»
نمی شود ادعاهای او را بررسی کرد. در هرحال تحریم ها آنقدر تأثیر داشته اند که جبهۀ دیگری در ایران باز کنند، جبهۀ سیاسی در قلب ایران زیرا وضعیت اقتصادی خوب نیست. در راه فرودگاه عسلویه هیچیک از جرثقیل ها در محل های ساخت وساز کار نمی کند و فن آوری چینی معلوم است که نمی تواند جای فن آوری غربی را بگیرد: کارشناسانی در تهران که مایل نیستند نامشان برده شود می گویند استخراج نفت در ایران سالانه ۲۰۰ هزار بشکه کاهش می یابد.
به سختی می توان اطلاعات رسمی دربارۀ وضعیت اقتصاد انرژی در ایران به دست آورد. جواب های سخنگویان شرکت ملی نفت ایران از «این از اسرار حکومتی است» تا «از وزیر بپرسید» را در برمی گیرد.
هرچه باشد مدتی قبل وزیر نفت سید مسعود میرکاظمی واقعاٌ با روزنامۀ هاندِلس بلات صحبت کرد و گفت نمی خواهد در مورد آمار و ارقام چیزی بگوید – جز اینکه ایران باید در ظرف پنج سال ۱۵۰ میلیارد دلار در صنایع نفت و گاز سرمایه گذاری کند. حالا مرد فربۀ سرطاس دیگر وزیر نیست. رئیس جمهور احمدی نژاد او را کنار گذاشت و می خواست سرپرستی وزارت نفت را خود برعهده گیرد.
از این رو احمدی نژاد قصد داشت به وین برود و ریاست کنفرانس اوپک را برعهده گیرد. اما آیت الله خامنه ای جلویش را گرفت. رهبر انقلاب نفر اول حکومت است و، به باور کارشناس خاورمیانه مئیر جاودان فر که در ایران به دنیا آمده و در تبعید اسرائیل زندگی می کند، خواست با مخالفتِ خود از نفوذ روحانیون بربخش نفت در مقابل سپاه پاسداران دفاع کند.
مجلس که اکثریت آن در دست اصول گرایان است حتی در این فاصله تقاضای بررسی حقوقی علیه احمدی نژاد به دلیل فساد احتمالی مالی کرده است. بسیاری از ناظران در تهران سقوط او را منتفی نمی دانند، نیز به این دلیل که وضعیت اقتصادی خوب نیست.
از طرفی بحران اقتصادی تأثیر زیادی بر ایران گذاشته است. از طرف دیگر فروش نفت ۶۰ درصد درآمد کشور را تأمین می کند – اما درآمدهای ناشی از فروش نفت کاهش می یابد زیرا این بخش به دلیل کمبود سرمایه گذاری رشد مناسبی ندارد. به گفتۀ یکی از معاونان سرپرست تازۀ وزارت نفت علی آبادی که روزگاری رئیس کمیتۀ المپیک ایران بود و تخصصش در این است که از آخرین یاران احمدی نژاد باشد، تولید نفت ایران با این تهدید روبروست که از اکنون ۳/۷ میلیون بشکه در روز به ۲/۷ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۱۵ کاهش یابد.
در هرحال اوضاع جدی است. این مطلب را فراخوان اخیر رهبرانقلاب خامنه ای به «جهاد اقتصادی» روشن ساخت. به باور او همۀ نیروها باید مانند «جهاد» بربقای اقتصاد ایران تمرکز یابد.
از: ماتیاس بروگمان / در: هاندِلس بلات
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر