MIZAN
امروز چهلمین سالگرد هفدهم شهریور است. این روز بدون تردید یکی از کلیدی ترین مقاطع تاریخ معاصر ایران است. حتی اگر وقایع این روز را نقطه آغاز "انقلاب" به مفهوم اجتماعی آن ندانیم و معتقد باشیم انقلاب ایران مدت‌ها قبل کلید خورده بود، باز هم نمی‌توانیم انکار کنیم که حوادث ۱۷ شهریور یک نقطه عطف تمام عیار در روند فروپاشی حکومت پهلوی است.
طی چهل سال گذشته، ده‌ها کتاب و تحقیق از طرف موسسات حکومتی درباره وقایع ۱۷ شهریور منتشر شده که عمدتاً روایتی ایدئولوژیک، یکسویه و اغراق آمیز از این واقعه تاریخی ارایه کرده اند. یک نمونه جالب در این زمینه تعداد کشته های حادثه است که همچنان در رسانه‌های حکومتی با اعدادی نظیر "۴۰۰۰ نفر" یا "هزاران نفر" معرفی می‌شود. در کل کشور حدود ۸۸ نفر بوده است. از این تعداد حدود ۶۴ نفر در میدان ژاله تهران (میدان شهدا فعلی) کشته شده‌اند.
در طرف دیگر یعنی نیروهای نزدیک به سازمان امنیت وقت (ساواک) و ارتش شاهنشاهی نیز روایت های یکسویه و اغراق آمیز کم نیست. نمونه آن اظهارات یکی از افسران ارتش وقت است که چند سال قبل ادعا کرد معترضانی "که یا آموزش دیده اردوگاه های فلسطینی بودند یا خود فلسطینی‌ها بودند" از ساختمان های میدان ژاله به طرف نیروهای ارتش شلیک کردند و ارتش نیز مجبور با پاسخ گویی شد. حال آن که بر اساس شواهد موجود، تظاهرات در ابتدا کاملاً مسالمت آمیز بوده و در تصاویر و ویدیوهایی که از این واقعه منتشر شده نیز نشانه ای از اسلحه در میان تظاهرکنندگان به چشم نمی خورد.
این مطلب، ساعت شماری از مهمترین تحولات واقعه ۱۷ شهریور است که در میان انقلابیون به "جمعه سیاه" یا"جمعه خونین" معروف شده و به گمان بسیاری از ناظران، نقطه آغازین سلسله تحولاتی است که نهایتاً به فروپاشی حکومت در بهمن ۵۷ انجامید.
۱۳ شهریور: روحانیت مخالف شاه پس از برگزاری موفق راهپیمایی عید فطر در ۱۳ شهریور به فکر ادامه چنین اعتراضاتی افتادند. گزارش ساواک با مهر"سری" تعداد شرکت کنندگان در راهپیمایی بی سابقه ۱۳ شهریور تهران را حدود شصت هزار نفر تخمین زده و آنان را "قشریون مذهبی" خوانده است. روزنامه اطلاعات روز چهاردهم شهریور در تیتر اول خود از سه میلیون شرکت کننده در سراسر کشور خبر داد. برآورد ادعایی مخالفان عددی حدود یک میلیون نفر بوده است.
بر اساس گزارش ساواک، در پایان آن مراسم از مردم خواسته شد مجدداً روز پنج شنبه ۱۶ شهریور برای بزرگداشت کشته شدگان روزهای قبل در اراضی قیطریه تهران تجمع کنند.
۱۵ شهریور: هیات دولت در بیانیه شدیداللحنی برگزاری هرگونه تجمعی را ممنوع اعلام کرد. این اعلامیه که البته به معنای حکومت نظامی نبود، از طرف مخالفان جدی گرفته نشد.
۱۶ شهریور: از نخستین ساعات بامداد مأموران گارد و شهربانی و ساواک در میادین مختلف و نقاط حساس شهر مستقر شدند.
۱۶ شهریور: بر اساس گزارش ساواک "از صبح شانزدهم شهریور بازارهای تهران و شمیران و شهرری و همچنین ۹۵ درصد مغازه های خیابان‌ها در مناطق مزبور و کرج تعطیل شدند".
۱۶ شهریور: تظاهرات ۱۶ شهریور نیز با استقبال کم سابقه مردم مواجه می‌شود. روزنامه اطلاعات تعداد راهپیمایان را "صدها هزار" گزارش کرد. در این تظاهرات برخی رهبران جبهه ملی نیز شرکت کردند. بنا بر گزارش ساواک، راهپیمایی اوایل صبح سیزدهم شهریور از قیطریه، ونک، پهلوی (ولی‌عصر)، ژاله و جنوب شهر آغاز شد و ساعت شش و سی دقیقه بعدازظهر در میدان شهیاد تهران (میدان آزادی فعلی) پایان یافت.
۱۶ شهریور: روزنامه اطلاعات نوشت: "فروشگاه‌های تهران دیروز شلوغ‌ترین روز خود را پشت سر نهادند. در کلیه نانوایی‌ها و قصابی‌ها و سوپر مارکت‌ها ازدحام غریبی وجود داشت و مردم آذوقه دو روزه خود را تهیه دیدند. این حرکت نشان دهنده این بود که خبر تعطیلی عمومی امروز و راهپیمایی که قرار بوده است از مسجد قبا در قیطریه آغاز شود چندان هم صورت شایعه نداشته است".
۱۶ شهریور: به گفته منابع متعدد از جمله آیت الله فضل الله محلاتی، طرح و برنامه ای برای تظاهرات در روز بعد یعنی هفدهم شهریور وجود نداشته است.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر