نباید لحظه ای از تلاش برای حفظ محیط زیست غافل شد

 

نباید لحظه ای از تلاش برای حفظ محیط زیست غافل شد   گفت و گو با دکتر مه لقا ملاح، کوشنده محیط زیست و میراث طبیعی و بهترین شخصیت محیط زیست سال 1390  بخش ويژه خانم دکتر ملاح از: سپهر سلیمی مسئول بخش میراث طبیعی بنیاد میراث پاسارگاد دکترمه لقا ملاح برای دوستداران محیط زیست در ایران چهره شناخته شده ای است. به او لقب «مادر محیط زیست ایران» داده اند، کسی که حدود چهار دهه سابقه فعالیت در زمینه حفظ محیط زیست دارد و موسس یکی از فراگیرترین نهادهای مردمی زیست محیطی با نام «جمعیت زنان مبارزه با آلودگی محیط زیست» است. امسال خانم دکتر ملاح به عنوان بهترین شخصیت سال در رشته محیط زیست و میراث طبیعی از سوی بنیاد میراث پاسارگاد برگزیده شدند و به همین بهانه گفتگویی با ایشان داشتم که نتیجه اش گفته های جالبی است از ایشان. بانویی که در 94 سالگی بیش از خیلی از جوان ها دغدغه محیط زیست سرزمین مان را دارد.    ـ چهار دهه تلاش برای محیط زیست ـ بازنشستگی ام در دانشگاه آغاز کارم بود برای محیط زیست در شروع فعالیتهای زیست محیطی من از سال 1352 بود. در آن سالها رياست كتابخانه مؤسسه روانشناسي دانشگاه تهران بر عهده ام بود و در فهرست كتابها نام كتابهاي علمی جديدی كه براي يك كتابخانه تحقيقاتي لازم بود مشاهده مي شد. درحين مطالعه کتاب ها  با كتابي درباره محيط زيست و آلودگيهاي آن، كه علمي بسيار نو بود، مواجه شدم. قلم نويسنده آن كتاب اثری عميق بر ذهنم به وجود آورد به طوري كه پس از مطالعه آن، مسائل محيط زيست پيوسته مرا به فكر فروبرد كه راه حل مشكلات چيست. ابتدا به نظرم رسيد راه حل، آموزش افراد خانواده است كه اولويت درجه اول را دارند. سال 1355 از دانشگاه بازنشسته شدم و سال 1356 سازمان بازرسی کل کشور برای تحقیق و پژوهش درباره جامعه شناسی از من دعوت به همکاری کردند. آنجا گفتم من محقق هستم و به کتاب نیاز دارم بنابراین شروع کردم اول از همه به تحقیق درباره "آلودگی هوای تهران" که از نتایج آن استفاده شد و کارخانه سیمان وسط شهر را فرستادیم حاشیه و کارخانه های آجرپزی را گازسوز کردند. ـ راهی جز كار گروهی برای حل مشكلات وجود ندارد ـ در حالی که مشغول کمک به مصیبت دیدگان جنگ بودم به فکر راه حل درستی برای مسایل محیط زیست هم بودم پس از تجربیاتی که به آنها اشاره شد كم كم پي به عمق مشكلات زيست محيطي بردم، به گونه ای كه ديگر لحظه اي از دغدغه چاره جويي جدا نبودم. در اين ميان انقلاب اسلامي و سپس جنگ هشت ساله ايران و عراق به وقوع پيوست كه درضمن تلاش براي كمك به مصيبت زدگان جنگ در فكر يافتن راه حل درست براي مسائل محيط زيست بودم و در نهايت به اين نتيجه رسيدم كه جز از طريق كار جمعي، راه ديگري براي حل مشكلات وجود ندارد، لذا به فكر تشكيل جمعيت افتادم و مدتها روي يافتن نامي مؤثر  براي تشكيل جمعيت بودم و چون بيش از پنجاه سال روي زنان مطالعه داشتم به اين نتيجه رسيدم كه نام تشكل بايد « جمعيت زنان مبارزه با آلودگي محيط زيست» باشد. زيرا خوب مي دانستم و باور داشتم كه زنان مربيان فطري در جوامع بشري هستند، بسياري كارها از ايشان ساخته است و غير از آنان برنمي آيد. به همين دليل اين نام سؤال برانگيز را براي ايجاد تشكل محيط زيست برگزيدم. در پي آن تلاش كردم جمعيت ايجاد شود و آنقدر پي گيري نمودم كه در مدتي كمتر از دو سال جمعيت تشكيل شد و به ثبت رسيد.   -  زنان نقش اساسی در حفظ محیط زیست دارند - چند سال قبل در مقاله ای نوشتم که درکنار تابلو هایی که می نویسید خانمها موهایشان را زیر روسری ببرند، تابلوهایی هم برای آموزش مسایل زیست محیطی به خانمها اختصاص دهید چون چندین دهه روی زنان در جامعه مطالعه کرده بودم و به 4 دلیل کلمه «زنان» را در عنوان جمعیت گذاشتم. اولاً؛ خداوند قدرت باروری و تکثیر را در وجود زن قرار داده پس زن نقش مهمی در میزان جمعیت دارد. دوماً ؛ زن مربی بالفطره است. تمام آموزه های فرهنگی، اعتقادی، رفتاری را مادرها به نسل ها منتقل میکنند. ما اولین بارکلمه خدا را از که شنیدیم؟ از مادرمان. پس این نقش زن است. این مادر است که می گوید آب مقدس است و یا همین مادر است که می گوید برو آشغال را تو رودخونه بریز و دو نوع الگوی رفتاری را در فرد شکل میدهد. سوماً؛ تبلیغات مصرف کنندگی برای روحیه زنان طراحی شده اند.تا جایی که تشخیص دادند بسیاری از زنان به بیماری روحی «مرض خرید » (shopping disease ) دچار شده اند. پس زنان در استفاده از منابع زمین نقش آفرینند و چهارم اینکه؛ تولید زباله در منزل با خانمهاست که چطور و چه میزان مواد خام را استفاده کنند و چه مقدار زباله تولید کنند. در همان سالها یک مقاله در روزنامه ها نوشتم که درکنار اینکه روی تابلو ها می نویسید خانمها موهایشان را بکنند زیر روسری، تابلوهایی را هم به آموزش مسایل زیست محیطی خانمها اختصاص دهید. ـ افسوس که پس از سالها تلاش نتوانسته ام دولتمردان را نسبت به اهمیت محیط زیست آگاه کنم سرمایه دارانی که دولت نیز آنها را حمایت می کند بیشترین آسیب را به محیط زیست ایران زده اند. سرمایه دارانی که دولت نیز آنها را حمایت می کند بیشترین آسیب را به محیط زیست ایران زده اند. دولت باید از فعالیتهای زیست محیطی حمایت کند، همچنین دولتها باید حامی سازمانهای غیردولتی باشند و با از بین بردن قوانین دست و پاگیر اجازه دهند سازمانهای غیردولتی و کارشناسان مستقل برای کمک به طبیعت و محیط زیست کشور تلاش کنند. من سالها در زمینه محیط تلاش کرده ام ولی متاسفم که نتوانسته ام آنطور که باید و شاید دولتمردان را نسبت به اهمیت محیط زیست آگاه و روشن کنم. ـ آموزش را باید اساس کارهایمان قرار دهیم ـ فریادهای طبیعت نقشی اساسی در ذهن مردمان دارد آموزش را باید اساس کار بدانیم. آموزش در تمامی سنین و اقشار جامعه و حتی شامل حال دولتمردان نیز باید بشود. مردم باید یاد بگیرند فریادهای طبیعت را بشنوند. این فریادها نقشی اساسی در زندگی مردم دارد: تغییر آب و هوا، آب شدن یخ ها، نابودی منابع طبیعی، فقر و گرسنگی، جمعیت زیادتر از ظرفیت کره زمین، کویری شدن ممالک بزرگترین هشدار برای مردم است.  در راه این  آموزش جوانان نیروی اساسی هستند.   ـ فعالان محیط زیست و NGO ها باید در هر شرایطی فعال و امیدوار باشند و خود را کنار نکشند ـ ما نیز می توانیم با تلاش مضاعف روزی شاهد برگشت نشاط و زندگی به محیط زیست کشورمان باشیم. درسن نود و چهار سالگی هم به هیچ وجه حاضر نیستم بی تفاوت بنشینم.معتقدم تا آخرین لحظه حیاتم باید در خدمت به بشریت فعالیت کنم.  باید به پا خواست و در هر شرایطی خود را کنار نکشید و دست در دست هم دهیم تا زمین و خود را از نابودی نجات دهیم. به زودی زمین نابود خواهد شد تمام کارشناسان متذکر شده اند که زمین ظرفیت 7 میلیارد جمعیت را ندارد. طبیعت داره خشم خودش را از فعالیتهای نابخردانه بشر نشان میدهد. امروز در سن نود و چهار سالگی به هیچ وجه حاضر نیستم بی تفاوت بنشینم.معتقدم تا آخرین لحظه حیاتم باید در خدمت به بشریت فعالیت کنم. اگر لحظه ای کنار بکشم احساس خیانت میکنم. نباید نا امید شد و باید به تلاش خود ادامه دهیم، من در سفری که سال 2000 به سوئیس داشتم در کمال تعجب دیدم که محیط زیست آسیب دیده سوئیس به خوبی احیا شده و به شرایط خوب برگشته است، بنابراین ما نیز می توانیم با تلاش مضاعف روزی شاهد برگشت نشاط و زندگی به محیط زیست کشورمان باشیم.