دست بدست بچرخانید تاایرانیان بدانند چه برحالشان کرده اند . ب ن
یادگارهای چند هزار ساله هخامنشیان، قربانی تازه تحریم‌ها علیه ایران؟
نمونه‌ای از لوح‌های ایرانی در دانشگاه شیکاگو
تاریخ ایرانی: جنجال چند ساله دربارۀ الواح هخامنشی در امریکا وارد مرحله تازه‌ای شده است. اخیراً یکی از کمیته‌های مجلس سنای امریکا در راستای افزایش فشار‌ها و تحریم علیه جمهوری اسلامی ایران، طرحی را تصویب کرده که بر اساس آن امریکا می‌تواند الواح گلی ایرانی را که بیش از ۷۰ سال قبل جهت مطالعات پژوهشی به امانت در اختیار موسسه شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو قرار گرفته بود، توقیف کرده و به حراج بگذارد. این در حالی است که پیشتر بر اساس رای دادگاهی در امریکا این موضوع از نظر حقوقی منتفی شده بود.
ماجرای الواح هخامنشی پنج سال قبل آغاز شد. هنگامی که وکلای ۹ نفر از اتباع ایالات متحده امریکا با وارد کردن اتهام حمایت ایران از تروریسم و تامین سلاح برای گروه حماس در جریان بمب‌گذاری سال ۱۹۹۷ بیت‌المقدس، نزد یکی از دادگاه‌های ایالت شیکاگو در امریکا طرح دعوی کردند و در حالی که ایران اتهام مربوطه را رد کرده و دادگاه مورد نظر را صالح نمی‌دانست، موفق به اخذ حکم غیابی محکومیت ایران به پرداخت مقادیر کلانی غرامت به شاکیان پرونده شدند.
در پی صدور رای دادگاه مبنی بر لزوم پرداخت غرامت، وکلای شاکیان پرونده خواستار توقیف و صدور حکم حراج اموال فرهنگی ـ تاریخی ایرانی شدند که در تعدادی از موزه‌ها و دانشگاه‌ها و موسسات امریکایی واقع در ایالات مختلف از جمله موسسهٔ شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو نگهداری میشوند، تا مبلغ حاصل از حراج اشیا در ازای غرامت به آنان تحویل داده شود. به موجب این درخواست، حکم توقیف موقت اموال فرهنگی ـ تاریخی معرفی شده از سوی وکلا به دادگاه صادر شد و مراحل بعدی قضایی جهت بررسی و صدور حکم نهایی توسط دادگاه‌های مربوطه در ایالات ذی‌ربط آغاز شد.
این الواح گلی که تعداد آنها بین ۱۵ تا ۲۰ هزار قطعه تخمین زده می‌شود، شامل ۷۵۰۰ تا ۱۰ هزار لوح کامل و خوانا و بین ۱۰ تا ۱۲ هزار قطعه شکسته و کوچک است که طی حفاری مشترکی توسط دولت وقت ایران و موسسهٔ شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو در تخت جمشید، در سال ۱۳۱۶ شمسی (۱۹۳۷ میلادی) کشف شد. همان زمان این اموال بر اساس قانونی که از سال ۱۳۰۹ هجری شمسی تا اواخر رژیم سابق به هیات‌های حفاری کشورهای امریکا، فرانسه و... اجازه می‌داد در کلیهٔ نقاط کشور به حفاری علمی پرداخته و اشیای ارزشمند حاصله را با توافق میان دو طرف (ایرانی و خارجی) تقسیم کنند، بین دولت ایران و موسسهٔ مذکور به طور مساوی تقسیم شد. این حفاری و تقسیم اموال میان طرفین، شکل کاملا قانونی و مجاز داشت، زیرا قانون حفظ آثار ملی مصوب ۱۳۰۹ شمسی مجلس، اولا حفاری‌های علمی مستقل توسط موسسات پژوهشی خارجی و یا حفاری‌های علمی مشترک میان دولت ایران و این موسسات را مجاز و معتبر دانسته بود، ثانیا تقسیم اشیای حاصل از این حفاری‌های علمی میان دو طرف و خروج اموال سهم طرف خارجی از کشور را رسما تایید می‌کرد.
با این وجود موسسه شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو طی نامه‌ای درخواست کرد ایران سهم خود از این الواح را نیز جهت انجام مطالعات پژوهشی به رسم امانت در اختیار موسسه بگذارد. این الواح که به صورت حکاکی بر روی گِل هستند در بر دارنده اطلاعاتی از زندگی روزمره زنان و مردانی است که خود، آنها را نوشته‌اند و مُهر زده‌اند. این زنان و مردان در شکل‌گیری و به اوج رسیدن امپراتوری هخامنشی و ساخت تخت جمشید سهیم بوده‌اند.
طبق قرارداد منعقد شده میان دو طرف قرار شد این تعداد از الواح به مدت سه سال برای مطالعه به طرف امریکایی امانت داده شود اما وعدهٔ موسسه مبنی بر استرداد همهٔ الواح پس از سه سال به شکل ناقص و آن هم سال‌ها پس از انقضای مهلت تعیین شده محقق شد. در سال ۱۳۲۷ شمسی (۱۹۴۸ میلادی) تعداد ۱۷۹ لوح به ایران باز پس داده شدند و در سال ۱۳۵۰ نیز تعداد زیادی خرده الواح مسترد شد. پس از آن، یکبار دیگر عملیات استرداد، متوقف شد، اما مطالعات آن موسسه دربارهٔ الواح در طول سال‌های پس از ۱۳۵۰ هم ادامه داشت، تا اینکه سرانجام در سال ۱۳۸۳ تعداد ۳۰۰ لوح دیگر به موزهٔ ملی ایران ارسال شد. موسسهٔ شیکاگو وعده داده بود باقی‌ماندهٔ اموال را نیز در نوبت‌های بعدی و پس از طی مراحل نهایی مطالعات مربوطه به موزهٔ ملی ایران باز پس دهد اما در پی صدور حکم توقیف مربوط به اخذ غرامت، استرداد رسماً غیرممکن شد.
بر اساس اطلاعیه‌ای که در بهمن ماه ۱۳۸۵ از سوی اداره کل حقوقی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری منتشر شد، به محض اعلام حکم توقیف اموال فرهنگی ایران در امریکا، تلاش‌های موسسه شرق‌شناسی شیکاگو به عنوان میزبان الواح برای لغو این حکم آغاز شد. این موسسه با صرف ۴۰۰ هزار دلار هزینه و دفاعیات متعدد در دادگاه، توانست موقتاً مانع از صدور حکم حراج آثار فرهنگی ایران شود. همان زمان دولت امریکا رسما اعلام کرده بود که اشیای تخت جمشید بنا به دلایل پیچیدهٔ حقوقی، قابل توقیف در قالب دو قانون مصونیت حکومت‌های خارجی ایالات متحده امریکا (FSIA) و قانون بیمه خطر تروریسم (TRIA) نیست. موسسه شیکاگو هم با استناد به این موضع دولت، این استدلال را مطرح کرده بود که اموال مورد نظر بخشی از میراث فرهنگی ایران به شمار می‌آیند، بنابراین قابل توقیف جهت حراج نیستند. دادگاه نیز این دفاعیه را پذیرفته اما اعلام کرد که موسسهٔ شرق‌شناسی شیکاگو در موقعیت دفاع از حقوق ایران نیست و لذا دولت ایران خود باید با ثبت دادخواست اعتراض و ورود رسمی به روند قضایی از موضع خود دفاع کند. به دنبال صدور این حکم، سازمان میراث فرهنگی ایران وارد یک دعوای حقوقی طولانی مدت شد. دعوایی حقوقی که پس از چند سال کش و قوس و بیش از نیم میلیون دلار هزینه‌ای که سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کرد، بالاخره در فروردین ماه امسال به نتیجه رسید و دادگاهی در امریکا رای به بازگشت الواح گلی هخامنشی به ایران داد.
حمید بقایی، رییس وقت سازمان میراث فرهنگی یازدهم فروردین ماه امسال خبر داد: «دادگاه هفتم استیناف، سه‌شنبه ۹ فروردین ۹۰ در امریکا تشکیل شده و رأی بر این داده‌اند که این الواح هخامنشی، آثار فرهنگی محسوب میشوند و قابل توقیف نیستند.» توماس کورکوران، وکیل امریکایی منتخب دولت ایران در دادگاه شیکاگو هم پیش از صدور حکم دادگاه استیناف هفتم گفته بود به لحاظ حقوقی ایران در پرونده الواح شیکاگو برنده است: «بر اساس مستندات محکم موجود این الواح جزء اشیای تاریخی فرهنگی به شمار رفته و بر اساس قوانین بین‌المللی و قوانین داخلی کشور امریکا از هر گونه حراج مصون هستند.»
با گذشت ۱۰ ماه از صدور رای دادگاه هفتم استیناف، خبر‌ها از تهیه و تصویب طرحی در یکی از کمیته‌های سنای امریکا حکایت دارد که بر اساس آن توقیف اشیای باستانی ایران در موزه‌ها و دانشگاه‌های آمریکا تسهیل می‌شود. این پیشنهاد که از سوی سناتور مننذر ارایه شده بود، قرار است به زودی برای تصویب نهایی در صحن سنا مورد بررسی قرار گیرد.
شورای سراسری ایرانیان آمریکا که مرکز آن در واشنگتن قرار دارد، در گزارشی که روی وب‌سایت خود منتشر کرده با تایید این خبر هشدار داده که پیش‌نویس جدید قانون تحریم‌ها علیه ایران که اخیرا در یکی از کمیته‌های تخصصی سنا به تصویب رسیده، احتمال مصادره آثار باستانی ایران در موزه‌ها و دانشگاه‌های آمریکا را افزایش می‌دهد. این شورا با اعلام اینکه سنگ‌نوشته‌های مزبور متعلق به دیوارهای تخت جمشید بوده و با پیشینه‌ای ۲۵۰۰ ساله سندی مربوط به دوران حکومت داریوش بزرگ هستند، تاکید کرده که در پیشاپیش همه ایرانیان برای حفاظت از سنگ‌نوشته‌های تخت جمشید در تمام نهاد‌ها از جمله مراجع قضایی، مجالس قانونگذاری و حتی کاخ سفید تلاش خواهد کرد.
در پی انتشار خبر تصمیم سنا برای تصویب طرحی علیه آثار باستانی ایران در امریکا، رییس پیشین سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور گفت: «اگر امریکا اقدام به توقیف یا حراج اموال تاریخی ایران در کشور خود کند، به شرط حساس بودن ایران، انجام این کار برای امریکا هزینه‌بر خواهد بود.»
سیدمحمد بهشتی با اشاره به امضای کنوانسیون استرداد تاریخی و فرهنگی که سال ۱۹۷۲ میلادی توسط ایران به امضا رسیده است، به خبرگزاری ایسنا گفت: «هرچند امریکا این کنوانسیون را امضا نکرده است، ولی این امکان وجود دارد که با اتکا به این کنوانسیون و از طریق یونسکو و افکار عمومی دنیا بتوانیم به این موضوع بپردازیم. مسلما امریکایی‌ها در مقابل افکار عمومی دنیا نمی‌توانند مقاومت کنند. اگر امریکا اشیای ایران را حراج کند، حتما با برخوردهای تندی مواجه می‌شود.»
او افزود: «بسیاری از کشورهای دنیا اشیای تاریخی و فرهنگی خود را با هدف مطالعه و پژوهش به دانشگاه‌ها و مراکز علمی امریکایی فرستاده‌اند. اگر امریکا اشیای ایرانی را توقیف یا حراج کند، حتما کشورهای دیگر نیز احساس خطر کرده و با امریکایی‌ها مشکل پیدا می‌کنند. در چنین شرایطی بعید است یک کشور ریسک کند و اشیای تاریخی خود را به امریکا امانت دهد.»
بهشتی با اشاره به همکاری تعدادی از مراکز تحقیقاتی امریکا با ایران مانند مرکز شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو، اضافه کرد: «بسیاری از این مراکز بیشتر طرف ایران هستند تا طرف دولت امریکا، آنها در صورت وجود چنین تحرک‌هایی به‌طور قطع در برابر این حرکت زشت ایستادگی می‌کنند. ما باید نسبت به این موضوع حساس باشیم و افکار عمومی و مراکز علمی ـ تحقیقاتی دنیا را در این زمینه بسیج و حساس کنیم.»
بنیانگذار سازمان میراث فرهنگی هم معتقد است که «هرگونه اقدام آمریکا دربارهٔ اشیا و اموال تاریخی ایران به‌جز بی‌حیثیتی و مخدوش شدن وجههٔ این کشور در مقابل مقامات فرهنگی دنیا و یونسکو، هیچ تأثیر دیگری نخواهد داشت.» مهدی حجت با بیان اینکه «اگر آمریکا قصد دارد قانونی را تصویب کند که اشیای داخل موزه‌هایش را به بخش خصوصی بفروشد، یک کار احمقانه است»، تصریح کرد: «هیچ کشوری اشیا را چه به آن کشور تعلق داشته باشد یا نداشته باشد، به حراج نمی‌گذارد. بعید می‌دانم هیچ موزه‌ای در آمریکا چنین اجازه‌ای را بدهد، زیرا با فروخته شدن اشیای یک موزه، ارزش آن موزه پایین می‌آید. البته اگر هم عده‌ای این اشیای تاریخی را بخرند، باید آنها را در موزه‌ای نمایش دهند، در حالی که بسیاری از موزه‌های آمریکا خصوصی هستند.»
او درباره این احتمال که «ممکن است این موضوع دربارهٔ مجموعه‌ای از سفالینه‌ها (الواح گلی) که به تخت جمشید مربوط هستند و به دانشگاه شیکاگو امانت داده شده‌اند، مطرح شود»،افزود: «البته آنها امانت گرفته شدن این اشیا را قبول دارند، ولی وقتی پول‌های ما را نمی‌دهند، ممکن است بخواهند این اموال را هم مصادره کنند که در آن صورت، مشمول قوانین میراث فرهنگی نخواهند بود.» حجت اضافه کرد: «در صورتی که برای مجموعهٔ الواح که تاکنون دانشگاه شیکاگو در پس دادن آنها تعلل کرده است، اتفاقی رخ دهد، می‌توانیم علیه دانشگاه و مقاماتی که الواح را به امانت برده‌اند با مطرح کردن موضوع خیانت در امانت شکایت کنیم.»
مهدی مجابی، متخصص معماری و عضو هیات علمی دانشگاه علم و صنعت ایران هم معتقد است یونسکو باید با گروکشی‌های فرهنگی که امریکا انجام می‌دهد، مقابله کند. این استاد دانشگاه در گفت‌وگو با ایسنا افزود: «توقیف یا حراج شدن اشیای تاریخی و فرهنگی ایران توسط مراجع فرهنگی یا کشورهای مختلف به شدت محکوم است. در شرایط کنونی یونسکو می‌تواند در بحث توقیف یا حراج اشیای تاریخی و فرهنگی ایران در امریکا ورود و با آن مقابله کند. مقابله با اقدامات امریکا مانند گروکشی‌های فرهنگی و حمله‌هایی که به دارایی‌های فرهنگی کشور می‌کند، یک کار ضروری است.»
مجابی تصریح کرد: «مردم، نهادهای مردمی، علمی و دانشجویی، بخصوص دانشگاه‌های مادر با انجام فعالیت‌ها و برگزاری نشست‌های علمی مانند معرفی و بررسی وضعیت اشیای تاریخی و فرهنگی، این‌گونه مباحث را می‌توانند در سطح بین‌المللی منعکس و مطرح کنند.»
در همین حال یک عضو هیأت علمی پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری معتقد است: «امریکایی‌ها الواح هخامنشی و دیگر اشیای تاریخی ایرانی موجود در موزه‌ها و دانشگاه‌های این کشور را توقیف و حراج نخواهند کرد.» علیرضا انیسی با بیان اینکه «ایران و امریکا گاهی یکسری جنگ‌های لفظی با یکدیگر دارند، ولی با توجه به مشخص بودن اشیای تاریخی ایران در آن کشور، حراج آنها در عمل، در امریکا رخ نخواهد داد.» تاکید کرد: «اگر امریکا می‌خواست این کار را انجام دهد، تاکنون آثار ایرانی را حراج کرده بود.»
انیسی در عین حال با بیان اینکه «این موضوع یک کار ضد فرهنگی است و هیچ کشوری این کار را انجام نمی‌دهد»، گفت: «اگر خبرهای اخیر، واقعیت داشته باشد، قطعا مردم و انجمن‌های دوستدار میراث فرهنگی باید نسبت به این اقدام اعتراض کنند. ایرانیان مقیم امریکا، نهادهای فرهنگی ایرانی و بنیادهای مختلف سراسر کشور نیز حتما نسبت به این قضیه اعتراض خواهند کرد.»
مدیرکل حقوقی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران نیز در واکنش به این خبر اعلام کرد که برای اثبات حقانیت ایران در پروندۀ الواح هخامنشی شاهد به دادگاه معرفی خواهد کرد. امید غنمی، با بیان اینکه «روند پیگیری پرونده قضایی الواح هخامنشی در دادگاه آمریکا روند مثبتی است و تاکنون هیچ خللی بوجود نیامده» گفت: «ایران با معرفی یک شاهد درصدد قوی‌تر کردن اسناد مالکیت ایران و امانت دادن اشیا به آمریکا است.»
این مقام مسئول در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس، با اشاره به اینکه آثار باستانی هر کشور متعلق به تمام جامعه بشری است، افزود: «یونسکو هر سال تشکیل جلسه می‌دهد تا کشور‌ها در جهت ارتقای هویت فرهنگی گام بردارند آن وقت آمریکا در این زمنیه در حال رفتن به قهقرا است. آمریکا ۴ سال پیش هم الواح هخامنشی را توقیف کرد اما جلوی آن را گرفتیم و موفق به حراج آنها نشد. آمریکا اگر الواح هخامنشی را حراج کند بر بی‌فرهنگی خود صحه گذاشته است.» غنمی با تأکید بر اینکه طرح این لایحه در سنای آمریکا راه به جایی نخواهد برد، تصریح کرد: «ایران، قرص و محکم پای حرف و مواضع خود است و اجازه حراج این آثار تاریخی را نخواهد داد.»
با وجود سخنان مدیرکل حقوقی سازمان میراث فرهنگی هنوز معلوم نیست چه سرنوشتی در انتظار الواح هخامنشی خواهد بود. آیا آنچنان که اخبار جدید نشان می‌دهد، آثار باستانی ایران قربانی تازه تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران خواهند شد یا میهمانان ایرانی دانشگاه شیکاگو پس از سال‌ها دوری از وطن سرانجام به ایران باز خواهند گشت؟
الواح هخامنشی چه چیزی را نشان می دهند؟ (+ترجمه جالب یکی از اسناد)
به موجب اين لوح‌ها ما امروز مي‌دانيم که سازندگان تخت‌جمشيد را بردگان تشکيل نمي‌دادند بلکه مردان و زنان آزاده‌اي بوده‌اند که به اندازه تخصص خود و کاري که انجام مي‌دادند دستمزد مي‌گرفتند.
سرانجام بعد دهها سال ، الواح گرانبهای هخامنشی به موطن اصلی خود باز می گردند ؛ الواحی که در تخت جمشید پیدا شده بودند و برای بررسی ، به عنوان امانتی سه ساله ، به دانشگاه شیکاگوی آمریکا فرستاده شده بودند که با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران ، دولت آمریکا مانع از استرداد آنها به موطن شان شده بود.
حتی در سال های اخیر ، لابی صهیونیست ها به طور کاملاً جدی در صدد بود این الواح را به عنوان غرامت عملیات انتحاری در فلسطین ، به نفع خانواده قربانیان مصادره کند.
حتی در سال های اخیر ، لابی صهیونیست ها به طور کاملاً جدی در صدد بود این الواح را به عنوان غرامت عملیات انتحاری در فلسطین ، به نفع خانواده قربانیان مصادره کند.
با این حال ، پیگیری های مجدانه جمهوری اسلامی در سال های اخیر که با بهره گیری از وکلای مجرب آمریکایی صورت گرفت منتهی به این شد که دادگاه استيناف حوزه هفتم قضايي " ۷th Circuit Court of Appeals "در آمريکا که به فرجام خواهي موزه ايران باستان و شوراي ايرانيان آمريکايي برگزار شده بود با این استدلال که کتیبه ها به عنوان امانت بودند ،حکم کرد کتيبه هاي گلي دوره هخامنشي يافته شده در زيرزمين هاي تخت جمشيد که در سال 1355 خورشيدي براي ترميم در اختيار بخش باستان شناسي دانشگاه شيکاگ
و قرار گرفته بودند به ايران بازگردانده شوند.
این کتیبه ها از آن نظر ارزشمند هستند که نشان می دهند تخت جمشید و پاسارگاد ، برخلاف اماکنی مانند اهرام ثلاثه مصر ، توسط بردگان و به زور شلاق بنا نشده اند بلکه توسط استادان و کارگران آزادی ساخته شده اند که در ازای کار خود دستمزد می گرفتند و از مزایایی مانند مرخصی و پاداش هم برخوردار بوده اند.
حتی اتباع سرزمین های دیگر نیز که در تخت جمشید کار می کردند ،از حقوق و مزایا برخوردار بودند.
این کتیبه ها که تعدادی از آنها پیش از این به ایران بازگشته و هم اکنون در موزه تخت جمشید نگهداری می شوند نشان می دهند سیستم حسابداری دقیقی در دوران هخامنشی در 2500 سال پیش جاری بوده و همه پرداخت ها بر اساس اسناد مالی مکتوب صورت می گرفتند و موضوعاتی مانند ضامن و ضمانت نیز در این دوران متداول بوده است.
عصرایران ، به عنوان نمونه ای از این اسناد که مایه مباهات و افتخار هر ایرانی است ، ترجمه یکی از این اسناد که هم اکنون در موزه تخت جمشید در معرض نمایش عمومی است را منتشر می کند.
تصویر زیر روز ششم فروردین 1390 گرفته شده است.
آقای شاکا
مدیر صندوق
آقای مردوکا گواهی می دهد که آقای هردکاما ، درودگر مصری ، سرکارگر صد نفر کارگر که به ضمانت آقای وهوکا در ساختمان پارسه(تخت جمشید) انجام وطیفه می کند ، استحقاق دریافت سه کارشا و 2 شکل و نیم نقره به عنوان دستمزد را دارد.
مدیر صندوق
آقای مردوکا گواهی می دهد که آقای هردکاما ، درودگر مصری ، سرکارگر صد نفر کارگر که به ضمانت آقای وهوکا در ساختمان پارسه(تخت جمشید) انجام وطیفه می کند ، استحقاق دریافت سه کارشا و 2 شکل و نیم نقره به عنوان دستمزد را دارد.
مسوول صدور سند
مردوکا
مردوکا
اين کتيبه هاي هخامنشي در سال 1316طي حفاري مشترکي توسط دولت وقت ايران موسسه شرق شناسي دانشگاه شيکاگو در تخت جمشيد، تعداد قابل توجهي اموال فرهنگي، تاريخي ارزشمند به دست آمد که اين اموال بين دولت ايران و موسسه مذکور به طور مساوي تقسيم شد ايران به دليل نداشتن کارشناسان داخلي براي خواندن خطوط سهم خود را نيز به موسسه شرق شناسي دانشگاه شيکاگو به مدت سه سال امانت داده شده بودند تا آن موسسه پژوهش هاي گسترده اي در مورد اين الواح انجام دهد و پس از مستند سازي و انتشار نتيجه پژوهش هاي خود الواح را به ايران باز پس دهد که این امر تا کنون محقق نشد است!
اين لوح‌ها برخلاف ديگر کتيبه‌هاي هخامنشي تخت‌جمشيد که بيانيه‌ها و گفتارهايي رسمي براي همگان و براي آيندگان بوده براي خواندن عموم نوشته و عرضه نشده بوده و در واقع اسناد داخلي و حسابداري کارکنان تخت‌جمشيد و يک بايگاني اداري بوده اند.
آنها بازگوکننده رويدادهاي رسمي و حکومتي و سياسي نيستند بلکه در کنار آگاهي‌هاي فراوان ديواني و اداري اطلاعات فراواني از زندگي روزمره و روزگار مردمان عصر هخامنشي در اختيار ما مي‌گذارند. البته به جز لوح‌هاي تخت‌جمشيد چندين بايگاني اداري ديگر از عصر هخامنشي در مصر و بابل هم‌چون بايگاني "موروشو" يافت شده است.
به موجب اين لوح‌ها ما امروز مي‌دانيم که سازندگان تخت‌جمشيد را بردگان تشکيل نمي‌دادند بلکه مردان و زنان آزاده‌اي بوده‌اند که به اندازه تخصص خود و کاري که انجام مي‌دادند دستمزد مي‌گرفتند. به آنان نه تنها دستمزدي شايسته که گاه پاداش و هديه و کمک هزينه جنسي نيز پرداخت مي‌شده است. آنان مي‌توانستند به هنگام پيمان زناشويي هنگام زايش نوزادي تازه‌رسيده در جشن‌ها و بيماري‌ها از اين پاداش برخوردار شوند.
زنان در تخت‌جمشيد نه تنها کار مي‌کردند، بلکه پابه‌پاي مردان در کارهاي تخصصي و مديريت شرکت داده مي‌شدند. نوجوانان به کارآموزي مي‌پرداختند و کودکان در ساعت‌هاي کاري والدين در کودکستان تخت‌جمشيد نگهداري و تربيت مي‌شدند. لوح‌ها حاکي از آن است که پرداخت نهايي و ريزه‌کاري‌هاي سنگ‌نگاره‌هاي باشکوه تخت‌جمشيد بيشتر دستاورد هنر و توانايي‌هاي زنان هخامنشي است.
اين لوح‌ها برخلاف ديگر کتيبه‌هاي هخامنشي تخت‌جمشيد که بيانيه‌ها و گفتارهايي رسمي براي همگان و براي آيندگان بوده براي خواندن عموم نوشته و عرضه نشده بوده و در واقع اسناد داخلي و حسابداري کارکنان تخت‌جمشيد و يک بايگاني اداري بوده اند.
آنها بازگوکننده رويدادهاي رسمي و حکومتي و سياسي نيستند بلکه در کنار آگاهي‌هاي فراوان ديواني و اداري اطلاعات فراواني از زندگي روزمره و روزگار مردمان عصر هخامنشي در اختيار ما مي‌گذارند. البته به جز لوح‌هاي تخت‌جمشيد چندين بايگاني اداري ديگر از عصر هخامنشي در مصر و بابل هم‌چون بايگاني "موروشو" يافت شده است.
به موجب اين لوح‌ها ما امروز مي‌دانيم که سازندگان تخت‌جمشيد را بردگان تشکيل نمي‌دادند بلکه مردان و زنان آزاده‌اي بوده‌اند که به اندازه تخصص خود و کاري که انجام مي‌دادند دستمزد مي‌گرفتند. به آنان نه تنها دستمزدي شايسته که گاه پاداش و هديه و کمک هزينه جنسي نيز پرداخت مي‌شده است. آنان مي‌توانستند به هنگام پيمان زناشويي هنگام زايش نوزادي تازه‌رسيده در جشن‌ها و بيماري‌ها از اين پاداش برخوردار شوند.
زنان در تخت‌جمشيد نه تنها کار مي‌کردند، بلکه پابه‌پاي مردان در کارهاي تخصصي و مديريت شرکت داده مي‌شدند. نوجوانان به کارآموزي مي‌پرداختند و کودکان در ساعت‌هاي کاري والدين در کودکستان تخت‌جمشيد نگهداري و تربيت مي‌شدند. لوح‌ها حاکي از آن است که پرداخت نهايي و ريزه‌کاري‌هاي سنگ‌نگاره‌هاي باشکوه تخت‌جمشيد بيشتر دستاورد هنر و توانايي‌هاي زنان هخامنشي است.
نمونه‌ای از یکی از
الواح هخامنشی
پرفسور استالپر مسئول مطالعات الواح هخامنشی
کمیته‌ای در سنای آمریکا در هفته‌های گذشته لایحه پیشنهادی را برای فروش و حراج آثار و اشیای باستانی ایران که در موزه‌ها یا دانشگاه‌های آن کشور نگهداری میشوند تصویب کرد.
این اقدام واکنش‌های شدید باستان‌شناس‌ها و حتی ایرانیان خارج و داخل کشور را در پی داشت. به موجب این لایحه که اکنون تنها یک کمیته سنای آمریکا آن‌را به تصویب رسانده قرار است اشیای باستانی ایران در موزه‌ها و دانشگاه‌های آمریکا هدف قرار داده شوند و توقیف اشیای باستانی متعلق به ایران نیز تسهیل شود.
ماجرای الواح هخامنشی ایران که تاکنون در آمریکا است به 70 سال پیش و به سال 1316 که گروه حفاری مشترک ایران و مؤسسه شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو در تخت‌جمشید مشغول بودند بازمی‌گردد. به گزارش فارس، اشیای باستانی و فرهنگی ارزشمندی در آن حفاری‌ها به دست آمد و طبق قانون مصوب سال 1309 این اموال به دست آمده از کاوش‌های باستانی‌شناسی بین ایران و دانشگاه شیکاگو به منظور رمزگشایی و انجام تحقیقات باستانی تقسیم شد.الواح هخامنشی بخشی از این اموال بود که سهم دولت ایران شد و برای مدت 3 سال به‌منظور انجام پژوهش‌های گسترده به مؤسسه شرق‌شناسی شیکاگو به امانت داده شد. این الواح که گل‌نبشته‌های عصر هخامنشی با خطوط میخی و عیلامی بود نیاز به خوانده شدن داشت.
8 هزار و 29 لوح سالم و شکسته که خطوط منقوش آن قابل خواندن بود به مؤسسه شرق‌شناسی شیکاگو در آمریکا به امانت داده شد. 10هزار و 800 قطعه از الواح به دست آمده نیز شکسته و غیرقابل خواندن بودند. در مجموع به‌طور تخمینی 15 تا 20 هزار لوح سالم و شکسته وجود دارد که 7500 تا 10 هزار لوح کامل و حدود 10 تا 12 هزار قطعه شکسته و خرد شده نیز شمارش شده است.آنطور که خبرگزاری فارس نیز اعلام کرد، مؤسسه شرق‌شناسی شیکاگو در سال 1327 تعداد 179 لوح را به ایران پس داد و در سال 1350 نیز 37 هزار و 74 خرده الواح مسترد شد.
به گزارش ، مطالعات مؤسسه شیکاگو تا پس از سال 1350 نیز ادامه داشت و در سال 1383 نیز 300 لوح دیگر را به موزه ملی ایران ارسال کردند. مؤسسه شیکاگو وعده داده بود باقی‌مانده الواح را نیز در نوبت‌های بعدی و پس از پایان مطالعات به ایران بازگرداند.دکتر مجید ارفعی متخصص خط‌های باستانی و خطوط عیلامی که آن‌زمان نیز مدتی در مؤسسه شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو مطالعاتی بر الواح هخامنشی و گل‌نبشته‌های به دست‌آمده از کاوش‌های تخت جمشید داشت به همشهری می‌گوید: الواح موجود در دانشگاه شیکاگو مربوط به دوران هخامنشی است که متأسفانه هنوز در آمریکا است.
دکتر ارفعی متون موجود در بخشی از گل‌نبشته‌ها را که موفق به خواندن آنها شده است مربوط به امور اداری و مالی سال پانزدهم در دوران سلطنت داریوش هخامنشی اعلام کرد و گفت: الواح موجود مربوط به سال هشتم تا سال پانزدهم از دوران سلطنت هخامنشیان است که پیش از رفتن به شیکاگو برآوردی که داشتم 30هزار لوح در 50 صندوق و تعدادی جعبه و حتی پیت‌های حلبی نفت بود که 3 هزار و 535جعبه آن زمان شمارش شده بود و 3عدد از پیت‌های نفت که گل‌نبشته‌ها در آن قرار داشت به ایران بازگردانده شدند.به گفته دکتر مجید ارفعی که نزدیک به 200 عدد از الواح هخامنشی را خوانده است تعداد الواح بازگردانده شده به ایران نزدیک به 5 هزار لوح است.
کامیار عبدی باستان‌شناس ایرانی و استاد دانشگاه میشیگان نیز با اشاره به آنچه در کمیته سنای آمریکا در مورد توقیف و حراج آثار باستانی ایران از قبیل الواح هخامنشی و گل‌نبشته‌ها تصویب شد در گفت‌وگو با همشهری با اشاره به لایحه 1976 مجلس سنای آمریکا که براساس آن می‌بایست در حوادثی که میان دو کشور ایجاد می‌شود بین اموال ملی و دولتی تفاوت قائل شد، افزود: لایحه فروش گل‌نبشته‌ها در سنای آمریکا تصویب نشده است بلکه تنها یک پیشنهاد از سوی کمیته‌ای در سنای آمریکا است.
وی با تاکید بر پیچیده بودن روند تغییر قوانین در آمریکا به‌ویژه در مورد الواح هخامنشی و آثار باستانی ایران افزود: این لایحه درصورت تصویب سنا به دادگستری آمریکا ابلاغ می‌شود تا دادگستری آن کشور اعلام نظر کند که آیا می‌توان الواح هخامنشی را که متعلق به ملت ایران است فروخت یا خیر که این پروسه ممکن است بیش از 2 سال به طول بینجامد.
وی گفت: پیشتر نیز در زمان اعلام فروش اشیای باستانی ایران و الواح هخامنشی برای جبران غرامت قربانیان یک حادثه تروریستی، مؤسسه شرق‌شناسی شیکاگو به دادگستری آمریکا اعلام کرد که الواح هخامنشی اموال فرهنگی و متعلق به ملت ایران است.کامیار عبدی ادامه داد: اقدام کمیته سنای آمریکا در تصویب لایحه حراج الواح هخامنشی شبیه به این است که ویتنام به یک دادگاه شکایت کند که برای جبران غرامت همه کشته‌شدگان آن کشور در جنگ با آمریکا مجسمه آزادی را با خود ببرد. بنابراین حتی اگر مجوز دادگاه آمریکایی نیز برای آن صادر شود موفق نخواهد بود و الواح به ایران بازمی‌گردد.
شنیده می‌شود که مقامات دانشگاه شیکاگو نیز در حال حاضر در حال انجام مراحل ثبت و ضبط و مرمت و عکسبرداری از آثار و الواح هخامنشی به امانت داده شده به آن دانشگاه هستند. کامیار عبدی گفت: هم‌اکنون آثار زیادی از عصر مفرغ که از لرستان به دست آمده است به همراه یک سردیس نقره‌ای مربوط به دوره ساسانی در موزه متروپلیتن نگهداری میشوند. در موزه اورینتال نیز اشیای زیادی از تخت جمشید وجود دارد. در موزه شهر بوستون نیز سرستون تخت جمشید را که از ایران خارج شده است نگهداری می‌کنند.
به گفته عبدی مهم‌ترین مجموعه باستانی موجود در آمریکا گل‌نبشته‌های هخامنشی است که به دانشگاه شیکاگو امانت داده شده است.وی افزود: این مجموعه تنها شامل الواح هخامنشی نیست بلکه مجموعه‌ای از منگوله‌ها، تزیینات و مهرهای گلی نیز در کنار الواح هخامنشی در دانشگاه شیکاگو نگهداری میشوند.
