نقش آمریکا در کودتای ۱۹۷۳ شیلی به روایت اسناد محرمانه سیا-۱
بابک واحدی
تاریخ ایرانی: یازدهم سپتامبر امسال سی و هشتمین سالگرد کودتای نظامی ژنرال آگوستو پینوشه و براندازی حکومت سالوادور آلنده است. براندازی خشونت‌آمیز دولت وحدت ملی سالوادور آلنده مسیر تاریخ شیلی را برای همیشه تغییر داد. دخالت پنهانی سیا در امور شیلی و خوی استبدادی و سرکوبگر ژنرال پینوشه، کودتای ۱۹۷۳ شیلی را به بدنام‌ترین و فاجعه‌بار‌ترین نمونهٔ تصاحب قدرت در تاریخ امریکای لاتین تبدیل کرد.
انتشار خبر دخالت امریکا و سیا در این کودتا به رسوایی‌ای بزرگ در اواسط دههٔ ۱۹۷۰ میلادی انجامید و مجلس سنای این کشور خواهان تحقیق و بررسی جامع و دقیق در این‌باره شد. معلوم شده بود که رئیس‌جمهور وقت امریکا، ریچارد نیکسون به سیا دستور داده که «فریاد اقتصاد شیلی را درآورند» تا «از به قدرت رسیدن آلنده جلوگیری شود یا اینکه او را از مسند قدرت پایین بکشند.» با این حال، از زمان کودتای شیلی تا به امروز اسناد و اطلاعات محرمانه سیا و وزارت خارجه امریکا مربوط به این برهه از تاریخ این کشور محرمانه و غیرقابل دسترس بوده‌اند، تا اینکه طبق قانون آزادی اطلاعات که امکان دسترسی به برخی از اطلاعات و اسناد محرمانه را با استثناهایی فراهم می‌آورد، مجموعه‌ای از اسناد مربوط به سال‌های ۱۹۷۰ تا ۱۹۷۶، به درخواست آرشیو امنیت ملی (NSA) در اختیار آن‌ها قرار گرفت و سپس منتشر شد.
«تاریخ ایرانی» برای نخستین بار ترجمه این اسناد سابقاً محرمانه را در اختیار مخاطبان می‌گذارد. این مجموعه اسناد شامل سندهای زیر هستند:
تلگرام‌های ادوارد کُری، سفیر ایالات متحده در شیلی پس از انتخاب آلنده که جزئیات مذاکرات او با رئیس‌جمهور وقت شیلی، ادواردو فرِی درباره امکان و نحوه جلوگیری از اعلام رسمی و عمومی انتخاب آلنده را در خود دارند. این تلگرام‌ها پر هستند از توضیحات و اظهارنظرهای پر از جزئیات درباره قدرت‌های سیاسی مختلف در شیلی، قدرت‌هایی چون ارتش شیلی، حزب دموکرات مسیحی، و انجمن بازرگانی ایالات متحده.
یادداشت‌ها و گزارشات سیا درباره «عملیات فوبلت»، که اسم رمز مجموعه عملیات مخفیانه سیا برای تشویق و تحریک انجام کودتا و نیز تخریب دولت آلنده از درون بود. این اسناد که شامل صورتجلسات ملاقات‌های هنری کیسینجر مشاور امنیت ملی رئیس‌جمهور وقت ایالات متحده و مقامات سیا، تلگرام‌های سیا به مرکز سازمان در سانتیاگو، و خلاصه شرح عملیات مخفیانه سال ۱۹۷۰ است، سرنخ‌های قرص و محکمی برای تعقیب و ردگیری تصمیمات و عملیات علیه حکومت آلنده به شمار می‌آیند.
طرح‌های استراتژی شورای امنیت ملی ایالات متحده که از نقشه‌ها و اقدامات انجام شده برای «بی‌ثبات کردن» اقتصاد شیلی و تحریم و به‌انزوا بردن حکومت آلنده از منظر روابط دیپلماتیک، در فاصله سال‌های ۱۹۷۰ تا ۱۹۷۳ پرده بر می‌دارند. یادداشت‌ها و تلگرام‌های وزارت امور خارجه و شورای امنیت ملی ایالات متحده، پس از وقوع کودتای نظامی در شیلی که مدارک موثقی از سبعیت‌ها و موارد آشکار نقض حقوق بشر در شیلیِ تحت حکومت نظامی ژنرال پینوشه به‌دست می‌دهند.
اسناد اف‌بی‌آی، پلیس فدرال ایالات متحده، درباره عملیات کوندور- عملیات تروریستی پلیس مخفی شیلی، دینا، که با حمایت ایالت متحد انجام می‌شد، شامل نامه‌های میشائیل تاونلی مأمور دینا از زندان است که مدارکی در رابطه با ترور اورلاندو لتلیر و رونی مافیت در واشنگتن دی‌سی که با بمب‌گذاری در اتومبیلشان کشته شدند، به‌دست می‌دهد. اطلاعات پرجزئیات این عملیات و چندین عملیات دیگر از جمله قتل کارلوس پرتز ژنرال شیلیایی و زنش در بوینس آیرس، همگی در این اسناد آمده‌اند.
این اسناد به همراه هزاران سند دیگر سیا، شورای امنیت ملی و وزارت دفاع ایالات متحده که هنوز مهر محرمانه بر خود دارند، در پی تحقیقات اخیر در شیلی درباره موارد نقض حقوق بشر در شیلی دوره پینوشه، اسپانیا و چند کشور دیگر، و نیز موارد مختلف اقدامات تروریستی پلیس مخفی شیلی در خارج از کشور که هنوز در سایه‌ای از ابهام هستند، اهمیتی دوچندان یافته‌اند. در نهایت فشار بین‌المللی و بهره‌گیری از قوانین آزادی اطلاعات ایالات متحده، به پرده‌برداری از تعداد بیشتری از این اسنادِ هنوز محرمانه خواهد انجامید و آن‌ها را در معرض دید و قضاوت عموم خواهد گذاشت و مسئولیت تاریخی و قضایی مسببان این جنایات و توطئه‌ها را مشخص خواهد نمود.
مجموعهٔ شمارهٔ یک: وزارت امور خارجه ایالات متحده، تلگرام‌های سفارت امریکا در رابطه با انتخاب سالوادور آلنده و تلاش‌های صورت‌گرفته در جهت جلوگیری از جلوس او بر صندلی ریاست جمهوری. پنجم تا بیست‌ودوم سپتامبر، سال
۱۹۷۰
۱۹۷۰
این مجموعه از ۸ تلگرام، که نخستین آن‌ها را در بالا مشاهده می‌کنید، تلگرام‌هایی است از ادوارد کُری، سفیر ایالات متحده در شیلی که سند واکنش و اقدامات سفارت ایالات متحده پس از پیروزی ائتلاف وحدت ملی سالوادور آلنده در انتخابات محسوب می‌شوند. این تلگرام‌ها که به «کُریگرام‌ها» معروف شده‌اند، گزارشی است که برخی از رُک‌ترین، و در آن‌زمان غیردیپلماتیک‌ترین اظهارنظر‌ها و مشاهدات را در خود جای داده‌اند که در تاریخ گزارشات سفرای ایالات متحده بی‌سابقه و منحصربه‌فرد به حساب می‌آیند. کری که تلگرام‌های خود را با عناوینی چون، «هیچ امیدی دیگر به شیلی نیست،» یا «بارقهٔ امیدی به شیلی،» شروع می‌کند، جزئیات بی‌پرده‌ای از تلاش‌های سیاسی برای جلوگیری از تأیید انتخاب سالوادور آلنده از طرف کنگره شیلی ارائه کرده است. این تلگرام‌ها همچنین به فعالیت‌ها و اقدامات سازمان‌های سیاسی شیلی در واکنش به انتخاب آلنده نیز می‌پردازد و ارزیابی‌های صریح کُری از شخصیت و ویژگی‌های فردی و سیاسی رهبران شیلی، به‌ویژه رئیس‌جمهور سابق، ادواردو فرِی، را نیز در خود دارد.
مجموعهٔ شمارهٔ دو: سازمان جاسوسی امریکا، یادداشت ملاقات با رئیس‌جمهور ایالات متحده در رابطه با موضوع شیلی، پانزدهم سپتامبر ۱۹۷۰
این یادداشت دست‌نویس، که اولی‌شان را در بالا می‌بینید، یادداشت رئیس وقت سیا ریچارد هلمز است، که در آن دستورات رئیس‌جمهور وقت ایالات متحده، ریچارد نیکسون مبنی بر ترغیب و تحریک کودتا در شیلی آمده است. دستورات نیکسون در یادداشت‌های هلمز به‌طور خلاصه آمده است: گویا شانس این‌کار یک از ده است، ولی شیلی را نجات دهید! ارزش هر خرج و هزینه‌ای را دارد، مسأله‌ای نیست؛ سفارت نباید دخالت کند؛ ده هزار دلار در اختیارتان است، اگر لازم بود بیشتر هم می‌شود؛ تمام وقتتان را بگذارید، از بهترین نفرات استفاده کنید؛ طرح بازی را تهیه کنید؛ فریاد اقتصادشان را درآورید؛ ۴۸ ساعت برای طرح برنامه عملیاتی وقت دارید. این رهنمود‌ها و دستورات ریاست‌جمهوری مقدمه‌ای بودند برای آغاز عملیات متعدد و بزرگ مخفیانه‌ای برای جلوگیری از گام گذاشتن آلنده در دفتر ریاست‌جمهوری، و تشویق و تحریک کودتایی علیه دولت او.
مجموعهٔ شماره سه: سازمان جاسوسی امریکا، تکوین پروژهٔ فوبلت، شانزدهم سپتامبر سال ۱۹۷۰
این صورتجلسهٔ اولین جلسهٔ رئیس وقت سیا، ریچارد هلمز با افسران ارشد اطلاعاتی امریکا در رابطه با عملیات سری سیا با اسم‌رمز «فوبلت» علیه آلنده است. یک تیم عملیاتی ویژه تحت نظارت رئیس معاونت طرح‌ریزی عملیات سیا، تامس کارامسینس، و به ریاست مأمور کارکشته و باسابقه سیا دیوید اتلی فیلیپس تشکیل شد. در این صورتجلسه آمده است که سیا باید ظرف ۴۸ ساعت آینده طرحی عملیاتی برای مشاور امنیت ملی امریکا، هنری کیسینجر، تهیه کند.
مجموعهٔ شمارهٔ چهار: سازمان جاسوسی امریکا، شرح گفت‌گوهای انجام‌شده در جلسه با هنری کیسینجر، تامس کارامسینس و الکساندر هیگ، پانزدهم اکتبر سال ۱۹۷۰
این یادداشت‌ها سند بحث پیرامون راه‌اندازی و تشویق و تحریک کودتا در شیلی هستند، که به «قسمت دوم» عملیات سری متوقف ساختن آلنده معروف شده‌اند. این سه مقام بلندپایه ایالات متحده امریکا پیرامون احتمال شکست خوردن توطئهٔ یک مقام نظامی شیلی، یعنی روبرتو ویاکس، در دستیابی به اهداف و مقاصد ایالات متحده بحث و گفت‌وگو نمودند. کیسینجر، طبق این اسناد، به سیا دستور می‌دهد که «بر وارد کردن فشار به هر نقطه ضعفی که از آلنده پیدا کرده‌اید ادامه دهید.»
چهارشنبه 5 مرداد 1390 14:33
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر