روز جهانی کودکان دختر
مهناز قزلو

1.1 میلیارد دختربچه، بخش بزرگی از یک نسل جهانی است که آینده را شکل خواهند داد، هر چند هدف متعالی از دستیابی به برابری جنسیتی در راستای اهداف توسعه پایدار همچنان با حجم گسترده ای از محرومیت ها و تبعیض ها مواجه است که روزانه بر دختران در همه جای دنیا تحمیل می شوند.   سازمان ملل متحد از سال 2011 روز یازدهم اکتبر را روز جهانی کودکان دختر نامگذاری کرده تا حقوق دختران و تبعیض ها و نابرابری هایی که این برش جمعیتی را مورد هدف قرار داده، در اولویت و راه حل یابی قرار گیرد. نابرابری های اقتصادی، آموزشی، نیازهای جسمی و روانی دختران، تغذیه، بهداشت، تحصیل و بی شمار از این دست، ضرورت تلاش در جهت رفع تبعیض جنسیتی علیه دختربچه ها را بیش از پیش مطرح می کند.  کاهش شرایط فقر، خشونت و عقب افتادگی و دیگر تبعات تبعیض، مستلزم سرمایه گذاری مادی و معنوی در تامین حقوق دختران خردسال برای بهره مند بودن از آموزش و بهداشت و دیگر خدمات اجتماعی جامعه ی انسانی است.    در عین حال سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده دختربچه ها نیازهای ویژه ای دارند که ضروری است بمنظور سیاست گذاری، برنامه ریزی و ارائه خدمات بطور موثر هر چه سریعتر اقدام شود.  موضوع روز بین‌المللی کودکان دختر، بطور خاص، تسریع روند از قوه به فعل درآمدن توانایی ها و ایجاد زمینه مساعد برای توسعه، رشد و ارتقا شرایط زیست، و کاهش شکاف، خلا و کمبودهای ناشی از انواع تبعیض های سیستماتیک علیه دختران خردسال است.  سرمایه گذاری بر حوزه ی سلامت، ایمنی، آموزش، تحصیل و حقوق انسانی دختران چه در زمان صلح و یا بحران، جامعه ی بشری را در راستای دستیابی به ایده آل ها و رویاهایش برای ساختن زندگی بهتر یاری خواهد رساند.   این در حالی ست که در ایران ازدواج های اجباری، خشونت خانوادگی، قتل های ناموسی، ناقص سازی جنسی، عرف و سنت های زن ستیز، محرومیت از تحصیل، قوانین نابرابر و ناعادلانه، ممنوعیت سقط جنین، عدم حق طلاق، پدیده هایی همچون؛ کودکان مطلقه، کودک-همسری، کودک-مادر و کودک بیوه، کودکان کار، قوانین نابرابر و ناعادلانه، کار اجباری در خانه، سو تغذیه، مرکزگرایی و تبعات ناشی از آن بعنوان مصادیق تبعیض علیه دختران خردسال بوضوح مشهود است.    انجمن حمایت از حقوق کودک طی انتشار گزارشی، خبر از وجود 36 هزار دختربچه ی مطلقه می دهد. ثریا عزیزپناه، عضو هیئت رئیسه این انجمن آمار ازدواج کودکان در تهران را در مرز هشدار می داند هر چند سیستان و بلوچستان را در این زمینه در رتبه اول اعلام می کند.     فرشید یزدانی، مشاور و دبیر شورای عالی برنامه ریزی راهبردی سازمان تأمین اجتماعی با اشاره به ازدواج دختران 10 تا 14 ساله اعلام می کند: "آمار بیست هزار نفری ازدواج دختران از 10 تا 14 ساله در سال 93 به بیش از  40هزار تن رسیده است. در همین حال نسبت طلاق کودکان به ازدواج آنها در یک دهه اخیر دو برابر شده است.    فعالان حقوق کودک و کارشناسان اجتماعی، علل اصلی ازدواج کودکان را در نابرابری‌های جنسیتی، سنت های فرهنگی و فقر می دانند. مریم قربانی روانشناس معتقد است؛ ازدواج زودهنگان دختران، آنها را در معرض خشونت های جنسی، فیزیکی و روانی قرار می دهد.    در حالی که کنوانسیون حقوق کودک، سن کودکی را تا 18 سال مشخص کرده، سن قانونی ازدواج در ایران براساس ماده 1041 قانونی مدنی، برای دختران بالای 13 سال تعیین شده و در عین حال عقد نکاح زیر سن قانونی با اجازه والدین مجاز خواهد بود.    بسیار از فعالان عرصه حقوق زنان و کودکان معتقدند در ایران حقوق کودکان دختر بطور سیستماتیک نقض می شود و مجوزهای اجرایی آن بر پایه رویکرد قضایی جمهوری اسلامی اخذ می شود.  نهادهای قدرت در جمهوری اسلامی، رسانه ها و امر آموزش و تحصیل را نیز به عنوان سوژه و ابژه، هدف قرار داده اند تا بواسطه ی آن آموزه های زن ستیزانه مبتنی بر نظام پدرسالاری را به افکار عمومی جامعه القا کنند.   در قوانین جمهوری اسلامی، حد بلوغ شرعی، آغازگر دوران مسئولیت جزایی است. به موجب تبصره ١ ماده ١٢١٠ قانون مدنی، اصلاحی ١٣٧٠ شمسی: "سن بلوغ در دختر نه سال تمام قمری است و این به معنی است که کودکان در قلمرو مسئولیت جزایی قرار دارند.    به موجب ماده ٤٩ قانون مجازات اسلامی؛ "اطفال در صورت ارتکاب جرم مبرا از مسئولیت کیفری هستند و تربیت آنان با نظر دادگاه به عهده سرپرست اطفال و عندالاقتضا کانون اصلاح و تربیت اطفال می باشد." تبصره ١ ذیل ماده قانونی فوق تصریح می کند:"منظور از طفل کسی است که به حد بلوغ شرعی نرسیده باشد."   به عبارت دیگر دختران خردسال از نه سالگی به بعد طفل شناخته نمی شوند و در صورت ارتکاب جرم تحت پیگرد قرار می گیرند و به حکم دادگاه های عمومی - موضوع قانون تشکیل دادگاههای عمومی و انقلاب مصوب١٣٧٣ شمسی - مانند بزرگسالان مجازات می شوند. در نتیجه آنها در قلمروی وسیع مسئولیت جزایی محکوم به تحمل مجازات ها و تنبیهات بدنی مندرج در قانون مجازات اسلامی خواهند شد.   از سویی دیگر، علی خامنه ای جایگاه زنان را تنها در قاب خانواده بعنوان همسر و مادر معرفی می کند و دفاع از حقوق زنان را صرفن در قالب احکام شریعت  می شناسد.    از سویی دیگر احمد علم الهدی، امام جمعه مشهد نیز معتقد است زنان بی حجاب و بدحجاب پیاده نظام دشمن هستند و پلیس باید با زنان بی حجاب و بدحجاب به عنوان پیاده نظام دشمن برخورد کند. دولت ایران و مقام های مسوول جمهوری اسلامی هیچ گونه آمار و برنامه ای در راستای بهبود وضعیت دختران خردسال ندارند بنابراین در بودجه بندی سالانه، رقمی برای کودکان دختر تخصیص داده نشده است.   این در حالی ست که تنها با تمرکز بر تحلیل داده های معتبر و یافته های مستند در حوزه ی مسائل مختص به کودکان دختر و تفکیک جنسیتی است که می توان در درک فرصت ها و چالش هایی که دختربچه ها با آن مواجه اند در جهت شناسایی و پیگیری پیشرفت به سوی حل مشکلات مبرم گام برداشت.    ۱۱ اکتبر ۲۰۱۶