حمید نوری و کشتار ۶۷؛ از پاسدار به دادیار
امید منتظری-
از آرشیو ایرج مصداقی: عکس منتسب به حمید نوری با نام مستعار عباسی
در خارج از ایران اتفاقی بی‌سابقه رخ داده است، شماری از زندانیان سیاسی سابق برای شهادت درباره هویت فردی با نام اصلی "حمید نوری" و نام مستعار "عباسی" به دادگاهی در سوئد فراخوانده شدند.
دادگاهی در سوئد حکم بازداشت یک شهروند ایرانی را به ظن جنایت علیه بشریت و کشتار زندانیان سیاسی در تابستان سال ۱۳۶۷ تمدید کرد تا شاکیان پرونده فرصت یابند مدارک بیشتری علیه او جمع کنند.
این نخستین بار است که یک ایرانی به اتهام شرکت در کشتار زندانیان سیاسی در سال ۱۳۶۷ و جنایت علیه بشریت در داخل ایران در خارج از این کشور بازداشت می‌شود. بلافاصله پس از تمدید قرار بازداشت "حمید نوری" در سوئد، این خبر به تیتر یک تمام رسانه‌ها تبدیل شد و اگنس کالامارد، گزارشگر ویژه اعدام‌های فراقانونی در سازمان ملل متحد گفت "این اولین گام مهم به سوی عدالت درباره اعدام‌های سال ۱۳۶۷ است".
اما حمید نوری کیست که پیگرد قضایی او تا این حد مهم ارزیابی می‌شود.
حمید نوری کیست؟
در بیش از ۴۰ کتابی که از خاطرات و شهادت‌های زندانیان سیاسی در دهه ۶۰ منتشر شده است، کمتر نام حمید نوری -با نام مستعار عباسی- مطرح شده است.
او به اندازه دیگر دست‌اندرکاران اعدام‌های ۶۷ مشهور نبوده است اما ردپای او را در چند اثر درباره اعدام‌های تابستان سال ۱۳۶۷ می‌توان یافت.
ایرج مصداقی، از زندانیان سیاسی دهه ۶۰ و از جان به در بردگان اعدام‌های سال ۱۳۶۷ در جلد سوم کتاب "نه زیستن، نه مرگ" که تلفیقی از خاطرات و گزارش از زندان‌های جمهوری اسلامی است، از او یاد کرده بود.
ایرج مصداقی که حالا شاهد پرونده اخیر است و نقش عمده‌ای در بازداشت حمید نوری داشته، در خاطراتش می‌نویسد: "... آن شب از اعدام رهیده بودم، بیرون که آمدم الله ستارنژاد را در راهرو دیدم. یک لحظه چشم‌بندش را بالا زد و در حال که در چشمانم می‌نگریست، گفت: اگر زنده ماندی، سلامم را به مسعود و مریم برسان! تقی داوودی نیز که رو‌به‌روی او نشسته بود، خندید و گفت: مال من را هم همین‌طور! حمید عباسی سر رسید. همگی خاموش ماندیم. امروز چند بار او را دیده بودم. در حالی که خودکاری در دستش بود، به میله‌های شوفاژ کنار راهرو می‌کشید و به تمسخر می‌گفت: عاشورای مکرر مجاهدین! ناصریان پرکارتر از همه بود. گاه و بی‌گاه می‌آمد و از افراد سوال می‌کرد: هیأت با تو برخورد کرده است یا نه؟"
زندانیان سیاسی گوهردشت و از جمله ایرج مصداقی، شهادت داده‌اند که ناصریان نام مستعار محمد مقیسه است که چند دهه بعد به ریاست شعبه ۲۸ دادگاه انقلاب رسید و پس از دهه ۶۰ شمسی، بار دیگر مسئول رسیدگی به پرونده‌های شمار زیادی از فعالان سیاسی شد و شهرت یافت.
تصویر گذرنامه حمید نوری؛ مهدی اصلانی می‌گوید "حمید نوری به یک معنا کمک دادیار بود و عامل اجرایی اعدام‌ها. به واقع می‌توان گفت او گمارده ابراهیم رئیسی بود در آن کشتار"
گفته می‌شود حمید نوری نیز در سمت دادیار به کمک آقای ناصریان می‌رفته است و در واقع دستیار او بوده.
ایرج مصداقی در مطلبی درباره افراد مؤثر در اعدام‌های سال ۱۳۶۷ نوشته بود "اعضای هیئت اعدام در گوهردشت، تشکیل یافته از این افراد بود: ۱- حسینعلی نیری۲- مرتضی اشراقی ۳- مصطفی پورمحمدی یا نماینده‌ی وزارت اطلاعات ۴- ابراهیم رئیسی ۵- اسماعیل شوشتری ۶- محمد مقیسه‌ای (ناصریان ) ۷- داوود لشکری ۸- حمید نوری (عباسی)".
بنابر اسناد و روایات زندانیان و سازمان‌های سیاسی، حمید نوری (عباسی)، از جمله نیروهای سپاه پاسداران بود که بعد سمت دادیاری در دستگاه قضایی به او محول شد.
سازمان مجاهدین خلق در سال ۱۳۷۹، در کتاب "قهرمانان در زنجیر"، در بخش "ضمیمه افراد مسئول" نوشته بود "حمید عباسی از پاسداران قدیمی زندان اوین بود که به سبب شدت عمل‌هایش در برابر زندانیان به سمت دادیاری ارتقا یافت و بعدها از مهره‌های اصلی اعدام زندانیان در زندان گوهردشت شد".
در همین کتاب به نقل از یکی از اعضای سازمان مجاهدین که نام او ذکر نشده، نوشته علاوه بر اعضای ثابت "هیأت‌های مرگ"، مسئولان هر زندان هم "به صورت فعال" در کشتارها شرکت داشته‌اند. داوود لشکری و حمید عباسی از جمله افرادی نام برده شده اند که در زندان گوهردشت فعال بودند.
در میان زندانیان و خانواده آنها، اعضای کمیته‌ای که از سوی آیت‌الله خمینی به زندان‌ها فرستاده شدند، به "هیئت مرگ" معروف‌اند.
می‌گویند فرد بازداشت شده حالا وکیل است؛ درست شبیه مرتضی اشراقی دادستان وقت تهران در زمان اعدام‌های سال ۶۷ که اکنون به شغل وکالت مشغول شد
مهدی اصلانی از جمله کسانی که خود در زندان گوهردشت در برابر هیات مرگ ظاهر شده بود، درباره نقش حمید نوری می‌گوید "در تاریخ ششم شهریور ۱۳۶۷ در زندان گوهردشت که دومین روز چپ کشی در زندان گوهردشت بود، آقای حمید عباسی با نام شناسنامه‌ای نوری، در اتاق ما را باز کرد و گفت ۱۰ نفر اول به نزد هیأت و نه حتی دادگاه. چون دادگاه به زندانی حکم‌دار گارد می‌داد که چرا باید دوباره به دادگاه ببرند. نام هیات را برای بار اول من آنجا شنیدم. من و بقیه دوستانم تصویری نداشتیم که این چگونه هیاتی است. ۱۰ نفر را خود حمید عباسی جدا کرد. یکی از آن ۱۰ نفر من بودم. یعنی لیست هم وجود نداشت، فقط گفت تو، تو، تو و ما را به اتاق هیات مرگ برد".
مهدی اصلانی می‌گوید "حمید نوری به یک معنا کمک دادیار بود و عامل اجرایی اعدام‌ها. به واقع می‌توان گفت او گمارده ابراهیم رئیسی بود در آن کشتار".
به گفته مهدی اصلانی، "وقتی هم زنده ماندگان را از زندان گوهردشت به اوین آوردند، باز هم او آمد و از شماری از زندانی‌ها مجددا بازجویی کرد، از جمله من".
مهدی اصلانی هم‌اکنون به عنوان شاهد قرار است در جلسه دادگاه حضور یابد.
اعدام زندانیان چپ مدتی پس از اعدام زندانیان مجاهد آغاز شد.
مدارک نهادهای حقوق بشری حاکی از آن است که در آن دوران مقامات دادستانی و قضایی در پرونده‌سازی علیه متهمان سیاسی و اعدام آنها نقش ایفا می‌کردند.
ایرج مصداقی هم در گفت‌وگو با بی بی سی فارسی به خاطر داشت که در تابستان سال ۱۳۶۷، حمید نوری از جمله کسانی بود که در زندان گوهردشت زندانیان را برای "هیأت مرگ" انتخاب و رده‌بندی می‌کرد.
- بازداشت یک شهروند ایرانی در سوئد به ظن دست داشتن در کشتار ۶۷
- موسوی تبریزی: شروع اعدام‌های ۶۷ از نامه ری‌شهری بود
- پورمحمدی درباره اعدام‌های ۶۷: ما باید پاسخ بدهیم؟
گمان می‌رود در میانه دهه ۶۰ شمسی، پس از انتقال زندانیان سیاسی از زندان قزل حصار به زندان گوهردشت، این زندان بیشتر تعداد زندانیان سیاسی مرد را در خود جا داده بود.
در زندان اوین تهران، تعداد کمتری زندانی حضور داشتند و تعداد اندکی هم در تابستان ۱۳۶۷ از اعدام‌ها جان به در بردند.
بیشترین گزارش‌های به جا مانده از بند مردان در کشتار سال ۱۳۶۷ نیز مربوط به زندان گوهردشت است، در دیگر زندان آن زمان استان تهران. گمان می‌رود در دوران اعدام‌ها، زندان گوهردشت از جمله زندان‌هایی بود که شمار زیادی از زندانیان سیاسی مرد در آنجا محبوس بودند.
در خاطرات زندانیان گزارش‌های مفصلی از زندان گوهردشت بیرون آمده است، گزارش‌هایی که حکایت از خشونت شدید زندانبانان علیه زندانیان سرموضعی و مقاوم دارد؛ گزارش‌هایی که حالا می‌تواند نتیجه دادگاه را رقم زند.
می‌گویند فرد بازداشت شده حالا وکیل است؛ درست شبیه مرتضی اشراقی دادستان وقت تهران در زمان اعدام‌ها و از اعضای اصلی هیأت تصمیم‌گیرنده درباره کشتارها که اکنون به شغل وکالت مشغول شده.
کاوه موسوی، شاکی پرونده و قاضی دیوان بین‌المللی داوری می‌گوید امیدوارست و شرایط امروز او را به یاد شیلی پس از پینوشه می‌اندازد که نام متهمان در کشتارها یکی یکی بیرون می‌آمد.
اگر شاکیان و شاهدان پرونده اسناد کافی جمع کنند، حمید نوری نخستین مقام جمهوری اسلامی خواهد بود که به اتهام جنایت علیه بشریت و شرکت در کشتار تابستان ۶۷ در خارج از ایران محاکمه می‌شود؛ آنچه برای دادخواهان اعدام‌های سال ۱۳۶۷ گامی بلند به سوی تحقق عدالت است.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر