تاملی بر ظهور و رشد عصر روشنگری در تاریخ و تمدن انسان .
کاظم رنجبر

 

چراجهان اسلام  از عصر روشنگری محروم مانده است ؟

به قلم : کاظم رنجبر ، دکتر در جامعه شناسی سیاسی .

بخش سوم .25 سپتامبر   2013 .

 

مقدمه :

خوانندگان  بخاطر دارند که مقدمه این  مقاله را که در حقیقت  دین و جوامع اسلامی  امروز جهان را ، از منظر فلسفه سیاسی  مورد تحلیل و تفسیر قرار میدهیم ، با این جملات شروع کرده ایم : «...»  بیش از یک ملیارد و سیصد  ملیون مسلمان ، در 57کشور جهان ، در دو قاره آسیا و آفریقا ، با منابع و ثروت های  طبیعی اغلب غنی ،  وبا مردمان زحمتکش ، و همچنین با تاریخ و تمدن بسیار باستانی ، زندگی می کنند ، ولی در بین این 57 کشور مسلمان ، برای نمونه ، یک کشور با نظام حکومتی دموکراتیک (مردم سالاری به مفهوم فلسفی آن ) همراه با ترقی و پیشرفت علمی با اقتصادی شکوفا ، ( منظور اقتصاد سالم و متعادل است نه اقتصاد نفت فروشی )  وجود ندارد !!!دلیل عقب ماندگی ملت های مسلمان از منظر نظام حکومتی اغلب استبدادی و فاسد ، و نبود آزادی های فردی و اجتماعی و عدم احترام به حقوق شهروندی  مردمان این کشورها  توسط حاکمان خود کامه و فاسد ، چیست ؟ 

در راستای این تحلیل و تفسیر   از منظر فلسفه سیاسی  جوامع اسلامی ،  تنها سند معتبر ایکه  میتوان به آن استناد کرد ، کتاب دینی مسلمانان یعنی قران است . به عبارت دیگر ، هیچ مسلمان صاحب  ایمان و دین محمدی  نمیتواند  اعتبار و سندیت  قران را زیر سئوال ببرد .  حتی یک عده «روشنفکران اسلامی » ایران آنرا به عنوان معجزه   علمی یاد می کنند و آنرا از طریق  قوانین ریاضی  به اثبات می رسانند !!!.  به عنوان مثال نوشته های  مهندس مهدی  بازرگان ، و آقای علی مزینانی  معروف به : «دکتر علی شریعتی » را در اینجا می آوریم :

مهندس مهدی بازرگان  در کتاب خود :سیر تحول قران ، مدعی کشف نوعی رابطه ریاضی بر اساس نزول آیات بر پیامبر اسلام است .  به عنوان نمونه او باور دارد آیاتی  که در ابتدا نازل شده است  از کلمات و آیات کوچکتری تشکیل شده است و این سیر همین طور بصورت خطی افزایش می یابد و آیاتی که در سالهای آخر نازل شده است ، داری کلمات  بزرگتر و آیات بزرگتری است .همچنین او باور دارد  هر سال از 21 سال و چند ماه (انچه که معمولا 23 سال گفته می شود ) که قران نازل شده است ، دقیقا با اختلاف چند آیه ، تعداد آیات مساوی بر پیامبر نازل شده است .  علی شریعتی نیز این نظریه را درست میداند و در نامه ای به بازرگان  ضمن «اثبات قران ووحی » خواندن آن  می گوید : من کشف ایشان را در باره قران درست ، بی مبالغه ، شبیه کار گا لیله  در باره منظومه شمسی و نیوتن در باره جاذبه و پاستور در باره بیماری ...... میدانم .آنها کلید علمی وحی  طبیعی را بدست آورده اند و ایشان (منظور مهندس بازرگان ) کلید وحی  الهی را . ( ماخذ : نظریه  روابط ریاضی قران  در ویکی پدیا )

امروز  اتوموبیل  به عنوان وسیله حمل و نقل  در زندگی بشر وارد شده است . همین اتومبیل ، دست آورد بخشی از دانشهای های فیزیک ، شیمی ، ریاضی  است که بشر برای بدست آوردن آنها قرنها زحمت کشیده است و نتایج این علوم ، اختراعات نظیر اتومبیل ، هواپیما ، موشک های قاره پیما هستند . امروز  بشر با اسب و قاطر مسافرت نمی کند . همین پیشرفت ها و اختراعات  بشر در علوم تجربی ، شامل علوم انسانی  چون فلسفه  علم سیاست و مدیریت نیز میشود . قرنها جوامع بشری  به قدرت های ماوراء طبیعی ، جن – پری–  بت های مختلف و خدایان مختلف ، «حیوانات مقدس » مختلف با قدرت « مافوق طبیعی » آنان باورداشتند ، و برای آنان معبد و زیارتگاه های مختلف می ساختند و هنوز هم یک عده از مردمان جهان بر قدرت ماوراء طبیعی این حیوانات و این مجسمه ها و  بت ها باوردارند . 

در علوم انسانی خصوصا  در فلسفه و فلسفه سیاسی ، تحولات  تکاملی و رشد  عقلانی و علمی این علوم ، چون علوم تجربی  لاینقطع ادامه دارد .  اگر 300 سال پیش جامعه اروپا غرق در جنگ های مذهبی  ویرانگر  بخاطر عدم آگاهی و فقر فرهنگی  بود ، امروز ملت های اروپائی جنگ های مذهبی را کنار گذاشته و کشور های خود را از طریق منطق عقلی و علمی اداره می کنند .   این بلوغ عقلی و علمی  جوامع اروپا  ، ملت های این قاره را از منظر نوع حکومت و اداره جامعه ، این ملت ها را به دموکراسی  سوق داده است .  ولو اینکه یک عده از ساکنان اروپا ، دین باور هستند ، ولی این این باورهای دینی آنان ، مسئله شخصی و در امور جامعه  دخالت ندارند . دولت در نظام های  دموکراتیک ، ضمن تامین و تضمین  حقوق انسانی ( حقوق بشر ) و حقوق شهروندی (حقوق اجتماعی )  شهروندان خود ، در امور و باورهای دینی شهروندان دخالت نمی کند ، و شهروندان نیز حق دخالت دادن باور هائی دینی خود در امور جامعه ،ندارند . به عبارت دیگر :اصل  جدائی دین از سیاست ، پایه اساسی این دموکراسی ها هستند .

اگر  جوامع اسلامی آنچنان غرق در خرافات و جهالت هستند که  یک تحصیل کرده  دانشگاهی  با تخصص مهندسی ، چون مهدی بازرگان  ، یا علی مزینانی  معروف به علی شریعتی که با یک لیسانس ادبیات فارسی ، و 5 سال اقامت در فرانسه با یک دکترای فاقد ارزش علمی ، خود را به ملت ایران : «دکتر درجامعه شناسی » قالب کرد ، و «کشف علمی نزول قران » را معادل  قوانین فیزیک نیوتن وستاره شناسی  گالیله و  زیست شناسی پاستور میدانند ، این  پریشان گوئی این حضرات ، ناشی از بیسوادی  آنان و بیسوادی عمومی جامعه ایران  است . گرنه قبل از هر چیز ، لازم بود همین آقایان  دکتر مهندس ها دیروز ، چون مهندس مهدی بازرگان ، علی مزینانی و دکتر مهندس های مسلمان امروز از خود می پرسیدند : چرا از 57 کشور مسلمان در جهان با یک ملیارد و300  ملیون نفر جمعیت ، با تمام ثروت های مادی و معنوی  یک کشور پیشرفته از  منظرعلمی ، اقتصادی  ، نظام دموکراتیک  وجود ندارد ؟ مگر نمی گویند که اسلام  و کتاب دینی مسلمانان ، منبع دانشهای بی گران ،و مایه نجات  این دنیاو آن دنیای بشریت است ؟ اگر چنین است  ما باید  بگوئیم : پس علمای دینی مسلمانا ن نه قران را درک کرده اند و نه چنین استعدادی را دارند که قران و محتوی علمی آنرا به امت مسلمان تدریس بکنند . درصورتیکه  نه تنها قران ، بلکه هیچ کتاب دینی  در دنیا  ، کتب علمی نیستند ، وفاقد  ارزش های علمی می باشند . بی جهت نیست که  علمای دین چه در کشور های مسیحی و چه کشورهای مسلمان ، با اصل  قانون : تنازع بقا و  تکامل انوع  ، کشف زیست شناس معروف انگلیس داروینمخالف بودند و هنوز هم مخالف هستند .

 

 

 

این نوشته ها  این حضرات «روشنفکران اسلامی »  فاقد ارزش علمی هستند . در جهان علم  «معجزه»  وجود ندارد . درست برعکس باورهای دینی ، علم  شامل قوانینی است ، که ارزش و اعتبار آن جهان شمول دارد  و میتوان از طریق آزمایشات  در شرایط مساوی ، در هرنقطه کره خاکی آنرا  عملا  ثابت کرد . به عنوان مثال : قانون جاذبه زمین  نیوتن  را میتوان در آمریکا ، در عربستان  نیز عملا به اثبات رساند و سرعت سقوط اشیاء را  بطور دقیق محاسبه کرد  .

اما در باره احادیثی که به پیامبر اسلام نسبت می دهند ، که چه بسا برای دین باوران ، به عنوان سند معتبر برای حل مشکلات فردی و اجتماعی مسلمانان و جوامعی اسلامی میتوانند جوابگو باشند ،تعداد احادیث را که روحانیون و اسلام شناسان  به پیامبر اسلام نسبت می دهند، بعضا از دهها هزار  بیشتر هستند !!!

برای تحلیلگران و مفسیرین  اندیشه های  فلسفی - دینی، نظام های حکومتی ، و تمدن های بشری ، اسناد معتبر ، چه تاریخی ، و چه آثار تاریخی  چون بنا های تاریخی ، ابزار آلات باستانی  معتبر ، اعتبار دارند . گرنه این نوع احادیث ، نوعی سخن پروری  موافق و یا مخالف ، فاقد اعتبار هستند .  معتبر ترین سند نوشتاری  در رابطه  با اندیشه های فلسفی و سیاسی  اسلام ، کتاب دینی مسلمانان ، یعنی قران کریم است و بس ، که امروز این کتاب دینی  بیش از یک ملیارد و سیصد  ملیون مسلمان ، بالاترین مقام و منزلت  اعتبار بر خوردار است .

                                                        *                     *                   *

دموکراسی های معتبر جهان  بر سه اصل اساسی  تکیه دارند :

1-      حقوق بشر .

2-      حقوق  مدنی ، اجتماعی .

3-      جدائی دین از دولت .

و خود دولت از سه قوه مستقل :  قوه مقننه – قوه مجریه ، قوه قضائیه  تشکیل شده اند . ازآنجائیکه  قران کتاب مقدس و معتبر یک ملیارد و 300 ملیون مسلمان است ، با مراجعه به این کتاب ،  تلاش خواهیم کرده ، که جایگاه  این اصول پایه ای دموکراسی را در این کتاب  پیدا بکنیم و ببینم آیا   نظام حکومتی در زمان پیامبر اسلام ، و جانشینان او و بعد از آن ، نظام های حکومتی متکی بر اصول قید شده در قران بود ندو هستند ؟ یا اینکه هرصاحب قدرتی با سوء استفاده  از نا آگاهی توده ملت های مسلمان ، و بیسوادی اکثریت مسلمان که حتی کتاب دینی خود را در زبان مادری شان نخوانده و نمی خوانند ، قدرت های حکومتی از ناگاهی آنان استفاده کرده ، و حکومت فردی و استبدادی خوداز طریق  نظام پلیسی ، قتل و زندان ، شکنجه  ، بنام « حکومت اسلام تاب محمدی » بر ملت های خود تحمیل می کنند . 

 

اسلام و دولت از منظر قران .

کلمات کلیدی از منظر ماهیت و نوع حکومت در اسلام را حتی از ابتدای ظهور این دین ، از کتاب مقدس مسلمانان ، یعنی قران ، با تکیه بر کلمات ، میتوان مورد دقت و مطالعه و بحث قرار دارد .  در باره مقام و منزلت  پیامبر اسلام  از منظر قدرت حکومتی  آن حضرت ، قران در آیات  زیر  از سوره الغاشیه :  چنین می گوید :

اسلام و دولت ..

از سوره 88 قران – الغاشیه

آیه 21 - فَذَكِّرْ إِنَّمَا أَنتَ مُذَكِّرٌ –ترجمه : پس پند بده  البته که تو پند  دهنده ای .

آیه 22 - لَّسْتَ عَلَيْهِم بِمُصَيْطِرٍ –ترجمه : تو بر آنان فرمانروا و مسلط نیستی

در این دو آیه  قران جایگاه و مسئولیت  پیامبر اسلام نسبت به جامعه  را  بطور روشن و آشکار ، یک اندیشمند پنده  دهنده معین و مشخص می کند .

قران و مقام خلافت . روضه خوانی در تقابل با فلسفه سیاسی.

در جوامع اعراب و اسلامی  ، کلمه خلیفه و خلافت ،  جایگاه مشخص و معتبری دارند . و در طول تاریخ کشورهای اسلامی  سلسله های «پادشاهی – و سلاطین متعدد» زیر پوشش  «خلیفه مسلمین ، ولی امر مسلمین  مثل آیت الله  روح الله خمینی ، آیت الله  علی خامنه ای در ایران امروز » حکومت کردند و حکومت می کنند ،  که در حقیقت نظام های سلطنتی استبدادی بودند و هستند ، که زیر پوشش دین اسلام ،با تکیه بر قدرت استبداد و قتل و زندان  خود را خلیفه مسلمین  بر ملت تحمیل می کردند و تحمیل می کنند !!! در صورتیکه  حتی قران ، پیامبر اسلام را خلیفه مسلمین  نمی شناسد .

 

کلمه خلیفه در قران دوبار  آمده است .  یکبار در سوره بقره ، آیه 30 .  و بار دیگر سوره ص آیه 26 .

و وَإِذْ قَالَ َرَبُّكَ لِلْمَلائِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الأَرْضِ خَلِيفَةً قَالُوا أَتَجْعَلُ فِيهَا مَنْ يُفْسِدُ فِيهَا وَيَسْفِكُ الدِّمَاءَ وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ وَنُقَدِّسُ لَكَ قَالَ إِنِّي أَعْلَمُ مَا لا تَعْلَمُونَ (30)

ترجمه:

و چون پروردگار تو به فرشتگان گفت من در زمين جانشينى  خواهم گماشت [فرشتگان] گفتند آيا در آن كسى را مى‏گمارى كه در آن فساد انگيزد و  خونها بريزد و حال آنكه ما با ستايش تو [تو را] تنزيه مى‏كنيم و به تقديست  مى‏پردازيم فرمود من چيزى مى‏دانم كه شما نمى‏دانيد.آیه 30 . در صوره: ص ، آیه 26 نیز از  حضرت داود بنام خلیفه در قران آمده است .

دَاوُودُ إِنَّا جَعَلْنَاكَ خَلِيفَةً فِي الْأَرْضِ فَاحْكُمْ بَيْنَ النَّاسِ بِالْحَقِّ وَلَا تَتَّبِعِ الْهَوَىٰ فَيُضِلَّكَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِۚ إِنَّ الَّذِينَ يَضِلُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِيدٌ بِمَا نَسُوا يَوْمَ الْحِسَابِ صوره ص آیه 26

ترجمه " اى داوود ما تو را در زمين خليفه [و جانشين]گردانيديم پس ميان مردم به حق داورى كن و زنهار از هوس پيروى مكن كه تو را از راه خدا به در كند در حقيقت كسانى كه از راه خدا به در مى‏روند به [سزاى] آنكه روز حساب را فراموش كرده‏اند عذابى سخت‏خواهند داشت . ترجمه آیه 26 از سوره ص .

ملاحظه می کنیم که در قران ، حتی  پیامبر اسلام  هم مقام خلافت ندارد ، بلکه  یک مقام پند دهنده  است و بس .

 

                                      

 

قران در رابطه با مشورت  قدرت های هیت حاکمه با نمایندگان  توده مردم  در راستای اداره عاقلانه امور جامعه و کشور .

 

در باره مشاورت  یعنی تشکیل  یک مجلس شورای ملی ، یا شورای اسلامی  در قران  در سوره آل عمران  آیه 159 چنین می گوید :

فَبِمَا رَحْمَةٍ مِّنَ اللَّهِ لِنتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لاَنفَضُّواْ مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِي الأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ. سوره آل عمران  آ یه 159

پس به [بركت] رحمت الهى با آنان نرمخو [و پرمهر] شدى و اگر  تندخو و سختدل بودى قطعا از پيرامون تو پراكنده مى‏شدند پس از آنان درگذر و  برايشان آمرزش بخواه و در كار[ها] با آنان مشورت كن و چون تصميم گرفتى بر خدا  توكل كن زيرا خداوند توكل‏كنندگان را دوست مى‏دارد آیه 159 .

 

این اصل  قران ، مشورت  در «جمهوری  اسلام ناب محمدی خمینی » درست برعکس و  چنین تعبیر می شود : صاحبان قدرت  در راس آن درگذشته آیت الله خمینی ، وامروز آیت الله علی خامنه ای  با زور اسلحه و قتل و زندان  چنین تفسیر می کنند :حزب فقط حزب الله ، رهبر فقط روح الله !!!  وحود خمینی هم بطور روشن و آشکار می گفت : ملت  صغیر است ،  به ولی امر  احتیاج دارد .   همین سخنان درست مخالف نص صریح قران است . به عبارت دیگر ،  غرور و کبر و دنیا پرستی و مال اندوزی  حاکمان مستبد کشورهای اسلامی ، چنان چشمان آنان را کور کرده است که حتی  به محتوی قران هم ، که درظاهر  با تکیه بر آن و اصول آن حکومت می کنند ، هرگز  محتوی آنرا هم به اجراء نمی گذارند .

دولت : معنی و مفهوم دولت در قران .

قران در سوره الحشر آیت 7 ، یکبار  کلمه دولت را آورده است . و چنین میگوید :

مَا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَىٰ رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرَىٰ فَلِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَىٰ وَالْيَتَامَىٰ وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ كَيْ لَا يَكُونَ دُولَةً بَيْنَ الْأَغْنِيَاءِ مِنْكُمْ ۚ وَمَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ ۖ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ  صوره الحشر آیه 7.ترجمه :آنچه خدا از ثروت اهل آبادی ها به پیامبر خود غنیمت داد ، متعلق است به : خدا و پیامبرش ، و نزدیکان و یتیمان و مسکینان و راه ماندگان . تا دست  بدست میان توانگران نگردد . وآنچه را که پیامبر و از آنچه او شما را پرهیز داد ،از آن دوری گزینید. و از خدا بترسید ، بی تردید خدا سخت عقو بت است .

 

اسلام و دولت و دولتهای اسلامی  .

کلمه دولت نیز از منظر فلسفه سیاسی  همین امروز بیش از پیش ارزش علمی و اجتماعی دارد . کشورهائی ایکه فاقد دولت مستقل ، و منتخب آزاد ملت ،  با اصل جدائی سیاست از مذهب نیستند ، این  کشورها اسیر نظام های  استبدادی و زیر پوشش ایده ئولوژی های فریبنده  چون :  جمهوری اسلامی در ایران ، نظام های کمونیستی سابق ، که در حقیقت  یک باند تشنه قدرت و ثروت زیر پوشش «اسلام ناب محمدی » ، درنظام های کمونیستی  «جامعه بی طبقاتی » ، استبداد  یک قشر مخصوص را به زور سرنیزه بر جامعه حاکم می کنند و حاکم می کردند  .   در ایران  جمهوری اسلام ناب محمدی ، فقر ، بیعدالتی ،  فساد ، ظلم و فشار هیت حا کمه آنچنان حاکم است ، که قشری از جامعه را با عنوان « قشر کارتون خواب – کودکان خیابانی – دختران تن فروش » می نامند .  در حالیکه یک عده از شدت فقر و بی پولی حتی  اعضای بدن  خود را می فروشند (فروش کلیه ) در مقابل  یک عده ایرانی ، بنام  زائران مکه ، هرسال ، ملیاردها  تومان ، به خزانه دولت مستبد ، فاسد و دشمن ملت ایران عربستان سعودی  میریزند !!! در فیسبوک  خواندم : یک روحانی شریف و ملت دوست ایرانی  ، بطور روشن و آشکار  در جمع مردم گفته است : تا روزیکه  در ایران یک عده از شدت فقر  ، مجبور به فروش  اعضای بدن حود هستند ، زیارت حج واجب نیست .

ظهور اسلام سیاسی در کشورهای مسلمان در ابتدای قرن نوزدهم میلادی ، دست آورد استعمار  در راس آن ، امپراطوری  بریتانیای کبیر و هم پیمانان او می باشد . در 23 مارس 1924 آتاتورک  مقام خلافت را که سلاطین عثمانی  برای خود این مقام را در چهار چوب  باورهای اسلامی برای خود قائل بودند ،  آنرا از قانون اساسی  جمهوری ترکیه نوین لغو کرد .  این تصمیم اتاتورک در جمهوری نوین ترکیه یک قدم مثبت و آزادی ملت از یوغ سلاطین  عثمانی که خود را جانشین خدا و پیامبر اسلام بر روی کره خاکی و کشور مسلمان عثمانی می دانستند بود . در راستای تلاش آتا تورک  برای استقرار نظام سیاسی لائیک در ترکیه نوین ، این بار استعمار انگلیس در مصر که بخشی از مستعمرات  خود بود ، سازمان اخوان المسلمین  را تحت رهبری :ادوارد براون ، جاسوس معروف انگلیس ، بنیان گذاشت . بی جهت نیست که حتی در زمان رژیم سابق و رژیم جمهوری اسلامی ، یکی از بلوارهای معروف تهران ، بنام :بلوار  ادوارد براون ، ودیگری  شاهراه : شیخ فضل الله نوری ،  شیخ مرتجع و ضد مشروطیت ایران است !!!!.. در صورتیکه هماچنانیکه در دو آیه بالا از سوره 88  الغاشیه  اشاره می شود ، خود قران به پیامبر  اسلام روشن و آشکار می گوید : تو بر آنان  فرمانروا و مسلط نیستی  تو یک پند دهنده هستی .   در ایران هم پادشاهان  مستبد خود را  به عنوان سایه خدا  روی زمین ، و حتی  چه فرمان یزدان چه فرمان شاه –خدا شاه – میهن  جا می دادند .. و آیت الله خمینی ، هم ، خود را  امام امت ، ولی امر مسلمین ،لقب داد و آیت الله علی حامنه ای هم  مقام ولی امر و رهبر جمهوری اسلامی و« ملت صغیر»  ایران می داند . آیت الله خمینی هم علنا می گفت : ملت صغیر است  به ولی امر مسلمین  احتیاج دارد .  در حالیکه همچانیکه در بالا از قران سند آورده ایم ، خدای مسلمانا ن به پیامبر اسلام می گوید : تو برآنان فرمانروا و مسلط نیستی تو پند دهنده ای .  ادامه دارد .

پاریس – 25 سپتامبر 2013 .

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

 

ماخذ :  بخشی از منابع  قرانی این مقاله از کتاب : پرفسور محمد شرفی استاد دانشگاه ، وزیر آموزش و پرورش تونس  در زمان حبیب بورقیبه  : Islam et Liberté- در زبان فرانسه ، انتشارات :Albin Michel – چاپ 1998  در پاریس برداشته شده است .