جنگ بالکان، جمع بندي ناقص Jean-Arnault DERENS سالگردها يکي پس از ديگري مي رسند : بيستمين سالگرد شروع محاصره سارايوو، به زودي پانزدهمين سال آغاز جنگ کوزوو ... با اين همه معلوم نيست زمان نوشتن تاريخ رسيده باشد ؟ پس از آنهمه شهادت هاي تکان دهنده، تحليل هاي درهم، جانبداري از اين يا آن کشمکش، آيا مطالعه اي بدون تعصب درباه آخرين نزاع مسلحانه در قرن بيستم در قاره اروپا، امکان پذير است؟ آيا سرانجام دوران گفتمان هاي تبليغاتي و ضدتبليغاتي به سر آمده است؟ با خواندن سه کتاب تازه منتشرشده، جاي ترديد بسي باقي است.

نويسنده Jean-Arnault DERENS  ژان آرنو درنس: سردبیر سامانه اینترنتی پیک بالکان. به تازگی (باهمکاری لوران ژیسلن و ماری لیز اورتیز)، کتاب منطقه بالکان، بازارهائی به سبک عثمانی، را منتشر کرده است، انتشارات Non Lieu، پاریس، ۲۰۰۹. آخرين مقالات اين نويسنده:  سرشماری به شدت حساس در شبه جزیره بالکان  وداع کروآسی با ناوهایش   کشورهاي بالکان، پايان روياي اروپايي  «جنگ پليد» ارتش آزاديبخش در کوسوو  برگردان: Shirine ROCHARD شيرين روشار

فابريس گارنيرون، در کتاب خود، قصد دارد با تکيه بر چگونگي پرداخت آنها توسط روزنامه لوموند به يک «رمزگشائي از درگيري هاي يوگسلاوي» (١) دست بزند. وي تغيير موضع گيري هاي اغلب فراموش شده را يادآور مي شود. به اين ترتيب مي فهميم که تا سال ١٩٩٠، روزنامه قاطعانه از گزينش فدراليستي يوگسلاوي حمايت مي کرده و به پديداري خواسته هاي مرکزگرا با بدگماني مي نگريسته است. نويسنده بر زياده روي در تبليغات، ميان بر زدنهاي مشکوک برخي روشنفکران که بيش از اندازه به عنوان مرجع از آنها نامبرده مي شده تأکيد مي کند و پوچي مقايسه تراژدي بوسني را با جنگ جهاني دوم نشان مي دهد، که بيش از آنکه درک و فهم واقعيت را ميسر سازد، آن را مبهم و پيچيده گردانده است. با اينحال، هنگاميکه به تاريخ قتل عام سربرنيکا مي پردازد، به دام تجديدنظرطلبي تاريخي مي افتد، با اين تصور که متلاشي کردن يک واقعيت، مي تواند به زير سؤال بردن مجموع آنچه که دانسته و ثابت شده را ممکن سازد. اين روش انحرافي بر يک محرک ايدئولوژيکي ساده استوار است : از آنجا که رژيم اسلوبودان ميلوزويچ توسط افرادي مورد انتقاد قرار گرفته که من نمي پسندم، پس اين رژيم نمي تواند اساساً بد بوده باشد. پي ير پئان نيز در آخرين کتاب خود که به جنگ کوزوو اختصاص دارد، تصميم مي گيرد که در جلد يک روزنامه نگار- مورخ مصلح ظاهر شود. پروژه وي حتي بلندپروازانه تر است چون آنچه وي قصد بازنويسي آن را دارد، کل تاريخ جنگ و دوران پس از جنگ است، با دادن توضيحي روشنگرا که در زير-عنوان کتاب به اين شکل خلاصه مي شود : «جنگي عادلانه براي برپائي حکومتي مافيائي» (٢). نويسنده مجموعه اي از واقعيات و شواهدي که اغلب شناخته شده اند را با يکديگر مقابله مي کند و از آنجا که نمي تواند آنها را در يک برهه تاريخي بگنجاند، از هدف خود باز مي ماند. دستگاه تبليغات غرب بدون هيچگونه ترديدي افکار عمومي را در دوران جنگ ١٩٩٩ «ساخته» است، اما افشاي اين زياده روي ها کافي نيست تا حقيقت آشکار شود. در واکنش نسبت به رسانه ها که «فقط براي آلبانيائي ها» گوش شنوا داشته اند، نويسنده با شگفتي تصميم مي گيرد جنگ کوزوو را بدون گفتگو با حتي يک آلبانيائي مورد بررسي قرار دهد. محتواي کتاب مايا کاندل بيشتر دانشگاهي است. اين کتاب که حاصل يک کار پژوهشي است، به يک جنبه به ويژه حساس جنگ هاي يوگسلاوي اختصاص دارد : درگيري آمريکا که اغلب عنوان شده ولي هرگز به خودي خود مورد مطالعه قرار نگرفته است (٣). با تکيه بر يک شناخت دقيق از مکانيسم هاي تصميم گيري در آمريکا، نويسنده نقش «لابي»ها را مطالعه مي کند و به درستي يادآور مي شود که لابي صربستان در واشنگتن، دست کم به قدرتمندي لابي آلباني، بوسني يا کرواسي بوده است. با اين حال، نگرش به تاريخ جنگ هاي يوگسلاوي که زيربناي اين اثر است، آرمان گرا باقي مي ماند : آمريکا مي بايست عليه صرب ها وارد جنگ مي شد و بحث هاي تندي که مجلس سنا و مجلس نمايندگان را بر سر مسئله يوگسلاوي در بين سالهاي ١٩٩١ و ١٩٩٥ شعله ور کرده بود، در نهايت به پذيرش تدريجي اين «مأموريت» خلاصه مي شد. اين فوران درگيري ها و نگرش هاي جانبدارانه ما را وامي دارد که هر چه بيشتر از ضعف عظيم پژوهش دانشگاهي درباره کشورهاي بالکان اظهار تأسف کنيم. پس مي ماند که تاريخ جنگ هاي يوگسلاوي – و برداشت از آن در افکار عمومي غرب – به نگارش درآيد. پي نويس ها : ١- Fabrice Garniron, Quand Le Monde …Décryptage des conflits yougoslaves, Elya Editions, Grenoble, 2013, 456 pages, 26 euros. ٢- Pierre Péan, Kosovo. Une guerre juste pour créer un Etat mafieux. Fayard, Paris, 2013, 458 pages plus annexes, 24 euros. ٣- Maya Kandel, Mourir pour Sarajevo ? Les Etats-Unis et l’éclatement de la Yougoslavie, CNRS Editions, Paris, 2013, 384 pages, 25 euros.