خادمان ‌‌علم در مقام یاوران رژیم نازی

رژیم نازی تنها بر دوش افراد عامی و بی‌فرهنگ استوار نشده بود. چه بسا افراد "دانشمند و فرهیخته" نیز در ارتکاب جنایت به نازی‌ها کمک کردند. در آلمان بنیادهای علمی کندوکاو در گذشته تاریک خود را شروع کرده‌اند. از آغاز به قدرت رسیدن رژیم نازی، اخراج گسترده یا "پاکسازی افراد نامطلوب"، به ویژه یهودیان شروع شد. کم نبودند مدیران و سرپرست‌های بنیادهای آموزشی که همکاران خود را به عناصر رژیم معرفی کردند و در اخراج آنها دست داشتند. بسیاری از پژوهشگران و کارشناسانی که از بنیادهای آموزشی آلمان اخراج شدند، در کشورهای دیگر به مقام‌های بالای علمی رسیدند. بنیاد "شاریته"، بزرگترین کلینیک دانشگاهی اروپا، برای بزرگداشت برخی از همکاران پیشین خود، که قربانی آفت نازیسم شدند، بنای یادبودی برپا کرده است. هدف آن است که گذشته فراموش نشود و مایه عبرتی برای معاصران باشد. واقعیت تلخ این است که نازی‌ها در نهادهای آموزشی و علمی نیز یارانی داشتند. این افراد ظاهرا بی آن‌که رابطه مستقیمی با رژیم و حزب نازی داشته باشند، "هم‌رنگ جماعت" شدند و عملا در دستگیری و آزار همکاران خود شریک جرم شددند. سؤالی که همواره مطرح می‌شود این است که چگونه این افراد، که بی تردید از آگاهی و شناخت مناسبی هم برخوردار بودند، بدون ذره‌ای احساس مسئولیت یا عذاب وجدان به چنین کارهایی دست زدند. "سموم ایدیولوژیک" اکنون سال‌هاست که درباره نقش ناسیونال سوسیالیسم و ایدئولوژی نازی در آموزش عالی آلمان بحث می‌شود؛ اما در این عرصه هنوز کارهای انجام نشده فراوان است. واقعیت این است که پس از پایان جنگ در میان "مراجع و استادان دانشگاهی" کسانی بودند که افشای حقیقت را به سود خود نمی‌دیدند. بسیاری به ترویج این افسانه کمک می‌کردند که گویا علم و فرهنگ در آلمان از سموم ایدئولوژی نازی در امان بوده است. واقعیت این است که بسیاری از دانشمندان از نازی‌ها هواداری می‌کردند و به خدمت رایش سوم در آمدند. در برخی از مؤسسات پزشکی پرآوازه مانند "شاریته"، هم تحقیقات نژادی وجود داشت و هم آزمایش‌های اجباری روی انسان‌ها. در مؤسسه نامبرده صدها پزشک و پرستار از کار اخراج شدند و اگر بخت با آنها یار بود به خارج گریختند، اما بسیاری نیز به دام گشتاپو افتادند. امروزه بسیاری از نهادهای علمی به کاوش در پیشینه خود پرداخته‌اند و می‌کوشند نکات تاریک گذشته را روشن کنند. در گذشته بیشتر نقش افراد در جنایات نازی‌ها مورد توجه بوده است، اما اکنون خود نهادهای علمی یا آموزشی هستند که کاوشی جداگانه را در چندوچون همکاری‌های گذشته خود شروع کرده‌اند. در بررسی پیشینه نهادهای علمی، به ویژه بنیادهای پزشکی هنوز ابهامات و مشکلات فراوانی وجود دارد. برای نمونه یافتن قربانیان تصفیه‌های نژادی کمابیش آسان است، اما نمی‌توان به سادگی به نام افرادی دست یافت که در یاری به رژیم نازی، همکاران خود را به دردسر انداختند. در آن سال‌های سیاه حتی در میان دانشمندان نامی کسانی بودند که با جنایاتی مانند "تحقیقات نژادی" یا آزمایش‌های غیرانسانی در اردوگاه‌های کار اجباری همراهی نشان دادند. با ارتقای آگاهی و ارتقای روحیه مسئولیت‌پذیری به ویژه در میان نسل جوان، موسسه‌های علمی پی می‌برند که در روشنگری راجع به گذشته وظیفه‌ای اخلاقی دارند. پزشکان جوان که با اخلاقیات و تعهدات امروز پرورش می‌یابند باید از مخاطرات سیاسی حرفه خود باخبر باشند و بدانند برخی از آنها که برای خدمت به انسان‌ها سوگند می‌خورند، در شرایطی به یاوران شیطان بدل می‌شوند.