i

روایتی جدید از جلسه آیت‌الله منتظری با «هیات مرگ»

بی بی سی
به مناسبت دهمین سالگرد درگذشت آیت الله منتظری، ویدیوی مصاحبه‌ای قدیمی از احمد منتظری فرزند او انتشار یافته که حاوی روایت جدیدی از گفتگوهای این مرجع تقلید با اعضای هیات متصدی اعدام دستجمعی زندانیان سیاسی در تابستان ۱۳۶۷ است -که بعدها به “هیات مرگ” مشهور شد.
احمد منتظری می‌گوید پس از آنکه پدرش در دیدار مرداد ۱۳۶۷ خود با چهار عضو هیات، با انجام اعدام‌ها مخالفت کرده، آنان خبر این مخالفت را با احمد خمینی پسر آیت الله خمینی در میان گذاشته‌اند ولی او خواستار ادامه اعدام زندانی‌ها شده است.
پسر آیت‌الله منتظری با تاکید بر اینکه دیدار مجدد پدر با آن چهار نفر در دی ماه همان سال صورت گرفته، خبر می‌دهد که نوار صوتی این دیدار وجود دارد ولی نهادهای حکومتی جلوی انتشار نوار را گرفته‌اند. با این حال، او در ویدیوی جدید، که دیروز جمعه ۲۹ آذر در کانال تلگرامی “انجمن اسلامی دانشجویان آزاداندیش دانشگاه علامه طباطبایی” انتشار یافته و زمان ضبط آن مشخص نیست، به نقل بخشی از محتوای نوار جلسه دی ۱۳۶۷ پرداخته است.
به گفته احمد منتظری: “آن فایل بعدی، دی ماه، اصلا اصلش... پرخاش آقای منتظری با آن چهار نفر است، که می‌گوید چرا من مساله‌ای با این اهمیت را گفتم بروید با آقای خمینی صحبت کنید [اما] شما رفتید با احمد صحبت کردید. خیلی این را تاکید می‌کنند، که آنها می‌گویند ما راهی غیر از این نداریم.”
وی می‌افزاید: “یعنی کاملا مشخص است که اینها بعد از این همه ... رفته‌اند به احمد آقای خمینی گفته‌اند آقای منتظری این جوری گفت، [او هم] گفته نه، بروید ادامه بدهید.” مشخص نیست که احمد خمینی پس از در میان گذاشتن موضوع با آیت‌الله خمینی خواستار ادامه اعدام‌ها شده یا اساسا نیازی به گفتگو با پدر خود ندیده است.
سه سال و نیم پیش؛ سایت آیت‌الله حسینعلی منتظری فایل صوتی اظهارات این مرجع تقلید در مرداد ماه سال ۱۳۶۷ را منتشر کرد که در آن، به تندی به اعدام دستجمعی اعضای سازمان مجاهدین خلق انتقاد می‌کرد.
او پس از اطلاع یافتن از موضوع دو نامه به آیت الله خمینی نوشت و سپس در دیداری به تاریخ ۲۴ مرداد ۱۳۶۷ با حضور حسینعلی نیری (حاکم شرع وقت)، مرتضی اشراقی (دادستان وقت)، ابراهیم رئیسی (معاون وقت دادستان) و مصطفی پورمحمدی (نماینده وقت وزارت اطلاعات در زندان اوین) با انجام اعدام‌ها مخالفت کرد، که فایل صوتی مربوط به آن جلسه در مرداد ۱۳۹۵ منتشر شد.
به دنبال انتشار آن فایل، احمد منتظری به اتهام اقدام علیه امنیت ملی، انتشار اسناد سری و تبلیغ علیه نظام به ۲۱ سال حبس تعزیری (۶ سال قابل اجرا) و ۳ سال خلع لباس محکوم شد. هرچند بعدا اعلام شد که اجرای حکم زندان، با وساطت آیت‌الله موسی شبیری زنجانی از مراجع تقلید شیعه به حال تعلیق درآمده است.
فرزند آقای منتظری، در ویدیویی که اخیرا از او منتشر شده می‌گوید که فایل صوتی جلسه دی ماه ۱۳۶۷، “جزو فایل‌هایی است که [نهادهای امنیتی] خیلی مانع شدند گفتند نباید پخش کنید... آن شش سال زندان ما که معلق شده به شرط پخش نشدن آنهاست”.
او در همین ویدیو، همچنین خاطره‌ای را از زمان نگارش نامه‌های پدرش به رهبر وقت جمهوری اسلامی در اعتراض به اعدام‌ها نقل کرده است.
به روایت احمد منتظری: “من خواندم خیلی تعجب کردم، که این خیلی متن تندی است و به ایشان هم نظرم را گفتم. گفتم آقا اینها چیزهایی نیست که شما روی کاغذ بیاورید. اینها را باید شفاهی بگویید... با امام صحبت کنید. دست دیگران بیفتد چه می‌شود؟”
فرزند آیت الله منتظری ادامه می‌دهد: “ایشان جوابی که داد [این بود که] گفت همه چیز دیگر تمام شده.... من یک لحظه احساس کردم که مثلا کودتایی شده، خبری شده ما نمی‌دانیم. گفتم یعنی چه تمام شده؟ ایشان این جمله را گفتند، که خونی که به ناحق ریخته بشود دیگر همه چیز را تمام می‌کند.”
انتقادات آقای منتظری به اعدام‌ها، سرانجام باعث شد تا بنیانگذار جمهوری اسلامی، در ۶ فروردین ۱۳۶۸ وی را از سمت قائم مقامی رهبری، که از تیرماه ۱۳۶۴ و بنا بر تصمیم مجلس خبرگان عهده دار آن بود، عزل کند.
البته احمد منتظری در ویدیویی که اخیرا منتشر شده، در مورد رسیدن نامه‌های انتقادی پدرش به دست شخص آقای خمینی هم ابراز تردید می‌کند و می‌گوید: “من فکر می‌کنم اصلا این نامه‌ها به امام نرسید”.

«من بگذارم مردم را بکشند تابعدا رهبر شوم؟»
آیت الله منتظری دو سال قبل از درگذشت خود، در مصاحبه‌ای با عماد الدین باقی از شاگردان خود تاکید کرد از اینکه، علی رغم هزینه‌های بعدی، به وظیفه خود در اعتراض به اعدام‌ها عمل کرده “وجدانش راحت است”.
او در پاسخ به گفته آقای باقی مبنی بر اینکه “بعضی می‌گویند اگر شما این کار را نکرده بودید، حساسیت‌ها به وجود نمی‌آمد و شما بعد از فوت امام خمینی زمام رهبری را به دست می‌گرفتید” اظهار داشت: “معنی حرف آن بعضی این است که من بگذارم مردم را بکشند، خلاف شرع انجام شود برای اینکه بعد می‌خواهم رهبر شوم؟ اصلا و ابدا وجدانم به چنین امری راضی نمی‌شد.”
آقای منتظری در بخشی از فایل صوتی مرداد ۱۳۶۷ خود نیز، با ذکر دغدغه‌هایی مشابه نقل می‌کند: “همه رفقای ما با نوشتن نامه به امام مخالف بودند ولی من دیدم جواب ندارم روز قیامت؛ وظیفه من است به امام تذکر بدهم.”
این مرجع تقلید، همچنین می‌گوید: “من از اول این جریان [اعدام‌ها] تا حالا باور کنید شبی نیست که ۲-۳ ساعت فکرم را ناراحت نکند و خوابم نمی‌برد... جواب خانواده‌ها را چه می‌خواهید بدهید؟ ... چقدر شاه اعدام کرد؟ اعدام‌های خودمان را با اعدام‌های آنها حساب [مقایسه] بکنیم.”
آیت‌الله منتظری در جلسه مرداد ماه، به حسینعلی نیری، مرتضی اشراقی، ابراهیم رئیسی و مصطفی پورمحمدی هشدار می‌دهد: “بزرگترین جنایتی که در جمهوری اسلامی شده و تاریخ ما را محکوم می‌کند به دست شما انجام شده و [نام] شما را در آینده جزو جنایتکاران در تاریخ می‌نویسند”.
او در آن جلسه، همچنین مقام‌هایی در حکومت را متهم می‌کند که از مدت‌ها پیش به دنبال اعدام زندانیان بوده‌اند و می‌گوید: “این چیزی است که اطلاعات رویش نظر داشت و سرمایه گذاری کرد.” آقای منتظری می‌افزاید که احمد خمینی هم “از سه - چهار سال قبل” از انجام چنین اعدام‌هایی در مورد اعضای سازمان مجاهدین خلق هواداری می‌کرده است. او تاکید می‌کند که مدافعان اعدام‌ها “فرصت را مغتم شمردند در این جریانی که منافقین آمدند به ما حمله کردند [و] این را جا انداختند پیش امام.”
اشاره قائم مقام وقت آیت‌الله خمینی، به مشارکت سازمان مجاهدین خلق در حمله به خاک ایران بعد از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ در عملیات موسوم به “فروغ جاویدان” است که پس از آن، رهبر وقت با صدور دستوری از مسئولان قضایی و امنیتی خواست که تمام زندانیان “سرِموضع” این سازمان اعدام شوند.
به دنبال صدور آن فرمان، جمع زیادی از زندانیان گروه‌های‌های مختلف که اکثر آنها از اعضای سازمان مجاهدین بودند و جمعی از زندانیان گروه‌های مارکسیست نیز در میان آنها حضور داشتند، به جوخه‌های اعدام سپرده شدند. در کتاب خاطرات آقای منتظری آمده است که بعد از صدور فرمان، بین ۲۸۰۰ تا ۳۸۰۰ نفر از زندانیان اعدام شدند، هرچند برخی از نهادهای حقوق بشری، تعداد اعدام شدگان را بیشتر می‌دانند.
آیت‌الله منتظری در جلسه مرداد ۱۳۶۷، با اشاره به اینکه زندانیانی که اعدام شدند، همگی قبلا محاکمه شده و احکام زندان گرفته بودند می‌گوید: “اینکه ما بیاییم بدون اینکه فعالیت تازه‌ای [از جانب زندانیان] باشد اینها را اعدام بکنیم معنیش این است که... دستگاه قضایی‌مان غلط کرده.”