آیا اسرائیل به دادگاه بین المللی کیفری می‌رود؟

سودابه جوادی

بی بی سی فارسی

در حمله چند ماه پیش اسرائیل به غزه، بیش از ۱۴۰۰ فلسطینی و ۱۳ اسرائیلی کشته شدند

"ما اکنون در جهانی زندگی می کنیم که در آن جنایات جنگی دیگر بدون پیگرد نخواهد ماند."

این بخشی از سخنان ریچارد گلدستون، رئیس کمیته حقیقت یاب سازمان ملل متحد، است که یک سال پیش برای رسیدگی به موارد نقض حقوق بشر در جنگ نوار غزه تشکیل شد. در این جنگ که از بیست و هفتم دسامبر ۲۰۰۸ تا هیجدهم ژانویه ۲۰۰۹ جریان داشت، بیش از ۱۴۰۰ فلسطینی و ۱۳ اسرائیلی کشته شدند.

ریچارد گلدستون، دادستان ارشد پیشین دادگاه بین المللی رسیدگی به جنایات جنگی در یوگسلاوی سابق، تبعه آفریقای جنوبی و از حقوقدانان پرسابقه و برجسته بین المللی است. گزارش ۵۷۴ صفحه ای کمیته حقیقت یاب به ریاست قاضی گلدستون که بر اساس بیش از ده هزار صفحه سند، صدها مصاحبه انفرادی، عکس، تصاویر ماهواره ای، ویدئو و نوار و همچنین سفرهای اعضای کمیته به نوارغزه تهیه شده است، جزئیات مفصلی از موارد نقض قوانین بین الملی حقوق بشر به دست می دهد، اما نتیجه بسیار کوتاهی دارد که ریچارد گلدستون آن را این طور بیان کرد: "ما براساس حقایقی که به دست آوردیم، به این نتیجه رسیدیم که شواهد محکمی دال بر موارد جدی نقض حقوق بین الملی، حقوق بشردوستانه و حقوق بشر در عملیات نظامی اسرائیل در نوارغزه روی داده است."

ریچارد گلدستون در گزارش خود این موارد را جنایات جنگی خوانده است.

در این گزارش حملات موشکی فلسطینان نیز که بدون تمایزاهداف نظامی از غیرنظامی صورت گرفته است، ناقض قوانین بین الملی پرهیز از کشتار غیرنظامیان توصیف شده که به مثابه جنایت جنگی است.

واکنش اسرائیل به این گزارش بسیار سریع بود. مارک رگو، سخنگوی دولت اسرائیل، این گزارش را مغرضانه خواند و گفت: "آنها از قبل درمورد این که چه طرفی مقصر است تصمیم گرفته بودند. و این از روش تحقیقاتی آن ها در نوار غزه معلوم شد. چطور می شود در منطقه ای که تحت کنترل رژیم حماس است، حقیقت را یافت؟"

حماس با آن که از گزارش کمیته حقیقت یاب در محکومیت اسرائیل استقبال کرده است، اما حاضر به پذیرفتن انتقاد و محکومیت موشک پراکنی های فلسطینیان نشده است. به گفته مشیر المصری یکی از مقامات جنبش حماس، این گزارش حق فلسطینیان به دفاع از خود را نادیده گرفته است.

آقای المصری می گوید: "بدون شک گزارش سازمان ملل متحد از برخی جهات در مورد مردم تحت ستم فلسطین منصفانه نیست. چون قربانیان را با ستمگران در یک ردیف قرار می دهد. اما از سوی دیگر به واقعیات گزارش های حماس در مورد جنایات جنگی واقعی و کشتار ده ها خانواده فلسطینی توسط دشمن صهیونیستی اعتبار می بخشد. حال باید دید که آیا این گزارش می تواند در عمل، واکنش های اسرائیل به گزارش های جامعه بین المللی را که تاکنون حاضر به قبول آن ها نبوده است، تغییری به وجود آورد؟"

ریچارد گلدستون در گزارش خود اقدامات اسرائیل در نوار غزه را جنایات جنگی خوانده است

گزارش کمیته حقیقت یاب، اسرائیل و فلسطینان را ملزم به تحقیق درباره موارد نقض حقوق بشر و جنایات جنگی و ارائه آن به شورای امنیت سازمان ملل متحد ظرف شش ماه کرده است و می گوید که در غیر این صورت احتمالا بررسی توصیه های آن را به دادگاه بین المللی کیفری ارجاع خواهد داد.

اما آیا این گزارش حماس و اسرائیل را ملزم به اجرای توصیه های کمیته های حقیقت یاب خواهد کرد؟ و آیا احتمال ارجاع آن به دادگاه بین المللی کیفری وجود دارد؟

این ها سوال هایی است که با توجه به بی تاثیر بودن بسیاری از قطعنامه های شورای امنیت علیه اسرائیل و گزارش های سازمان های بین المللی حقوق بشر، اکنون دوباره مطرح شده است.

بعضی از حقوقدانان بر این باورند که ارجاع این گزارش به دادگاه بین المللی کیفری با دشواری های زیادی روبرو خواهد بود. با توجه به تلاش های دولت باراک اوباما برای آغاز مجدد مذاکرات بین اسرائیل و فلسطینیان به احتمال زیاد آمریکا و بعضی از کشورهای اروپایی مانع از کشیده شدن پای اسرائیل به دادگاه بین المللی خواهند شد.

از آن گذشته، اسرائیل و فلسطینیان هیچ یک اساسنامه این دادگاه را به امضا نرسانده اند و در نتیجه بدون قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد، اسرائیل نمی تواند در این دادگاه محاکمه شود. اما تصویب چنین قطعنامه ای هم به نظر بسیاری از حقوقدانان با وتوی آمریکا و احتمالا دیگر اعضای دائم شورای امنیت روبرو خواهد شد.

بی شک این گزارش که در آن برای اولین بار آشکارا اسرائیل متهم به جنایات جنگی شده است، بر وجهه بین المللی اسرائیل ضربه سنگینی وارد آورده و حامیان این کشور را در موقعیت دشواری قرار داده است. به طوری که اسرائیل اعلام کرده که دست به یک سلسله اقدامات جدی دیپلماتیک برای برائت خود از این اتهامات خواهد زد.

با وجود این بعضی از تحلیل گران معتقدند که انتشار این گزارش بر روندی که در نظام قضایی جهانی برای جلوگیری از مصونیت مرتکبین به جنایات جنگی وجود دارد، تاثیر مثبت خواهد گذاشت.