مردم ویتنام و به خصوص کودکان و نوزادان این کشور به‌رغم گذشت ده‌ها سال از پایان جنگ، همچنان با پیامدهای دردناک از عامل نارنجی دست و پنجه نرم می‌کنند.

 استفاده گستردهاز ماده شیمیایی "عامل نارنجی" Agent Orangeیکی از بزرگ‌ترین جنایات جنگی و نسل‌کشی‌های تاریخ به شمار می‌رود و شاید بتوان آن را در کنار حمله هسته‌ای به هیروشیما و ناکازاکی، دو جنایت بزرگ  علیه بشریت دانست. مردم ویتنام و به خصوص کودکان و نوزادان این کشور به‌رغم گذشت ده‌ها سال از پایان جنگ، همچنان با پیامدهای دردناک از عامل نارنجی دست و پنجه نرم می‌کنند.

"فان دان هونگ دوک" 19 سال دارد و از "میکروسفالی" رنج می‌برد؛

کوچک بودن غیرطبیعی و مادرزادی جمجمه در اثر رشد ناقص مغز

تأثیر اورانیوم رقیق‌شده روی جنین در هنگام بارداری مادر، رشد آن را دچار اختلال می‌کند و منجر به تولد نوزادانی می‌شود که به طور مادرزادی معلول هستند. بسیاری از نوزادان در مناطق تحت بمباران آمریکا، وقتی به دنیا می‌آیند، ممکن است یکی از اعضای بدن یا حتی سر نداشته باشند. از آن‌جا که عمر اورانیوم به کار رفته در بمب‌های آمریکایی معادل 4.5 میلیارد سال است، افغان‌ها تا نسل‌های متمادی از معلولیت‌های مادرزادی و سرطان رنج خواهند برد.

40 سال از پایان جنگ ویتنام می‌گذرد و این کشور باید تا کنون می‌توانست دوباره روی پای خود بایستد. اما همچنان شاهد کشوری هستیم که اثرات جانبی "عامل نارنجی" (ماده شیمیایی به کار رفته توسط آمریکایی‌ها که جنگل‌ها را به عنوان پوشش ویتنامی‌ها از بین برد) آن را به شدت آزار می‌دهد. این ماده، شامل دیوکسین، یکی از سمی‌ترین مواد شیمیایی شناخته‌شده، است و اکنون در اکوسیستم ویتنام که شامل خاک و رودخانه‌ها می‌شود وجود دارد. لذا، ماهی مصرفی مردم، سرشار از این سم است.

"ترا می" 9 ساله دچار "هیدروسفالی"؛ وقتی مایع مغزی-نخاعی

در شبکه کوروئید، بیش از اندازه در مغز انباشته می‌گردد

و منجر به افزایش حجم و صدمه شدید به مغز می‌شود

تقریبا 4.8 میلیون ویتنامی تاکنون در معرض این ماده سمی قرار گرفته و 400 هزار نفر از آنها مرده‌اند. بیماری‌های مرتبط با این سم، شامل انواع سرطان، نقص‌های مادرزادی، عوارض پوستی، بیماری‌های خودایمنی، اثرات روانی، نقص‌های عصبی، و بیماری‌های دستگاه گوارش است. طبق گزارش صلیب سرخ ویتنام، هم‌اکنون در حدود یک میلیون نفر که 100 هزار نفر از آنها کودک هستند، دچار معلولیت یا عوارض مختلف ناشی از عامل نارنجی هستند.

"نسل‌کشی" یا "کشتار جمعی" یکی از جنایت‌های به رسمیت شناخته‌شده بین‌المللی است که ماده 5 اساس‌نامه رُم، صلاحیت صدور حکم توسط دیوان بین‌المللی کیفری برای محکومیت این جنایت را اعلام کرده است. ماده 6 همین اساس‌نامه‌، نسل‌کشی را "قتل یا وارد کردن صدمات شدید جسمی یا روحی به اعضای یک گروه،‌ قرار دادن اعضای یک گروه در معرض وضعیت نامناسب زندگی، جلوگیری از توالد و تناسل در یک گروه و یا انتقال اجباری کودکان یک گروه به گروه دیگر با قصد نابود کردن تمام یا بخشی از یک گروه ملی، قومی، نژادی یا مذهبی" تعریف کرده است.

"هونگ تو" 5 ماهه، مبتلا به آنسفالوسل است؛ نقص عصبی نادر

که در اثر آن مغز و غشاءهای آن به شکل یک کیسه از جمجمه بیرون می‌آید

در پرورشگاه "گوواپ" شهر "هو چی مین" ویتنام، "هونگ تو" که دختربچه‌ای 5 ماهه است (تصویر بالا) از تخت فلزی حفاظ‌دار خود، به یک عروسک خرسی "تدی" خیره شده است. بالای سر "هونگ تو" یک توده گوشت رگدار بیرون زده که (نقص عصبی نادری به نام "آنسفالوسل" است و) تحقیقات نشان داده که در اثر عامل نارنجی ایجاد می‌شود. اگر عمل جراحی وی، به درستی صورت نگیرد، آینده غم‌انگیزی در انتظار او خواهد بود. عوارضی چون فلج اندام، اختلال بینایی، ناتوانی ذهنی، و تشنج، گریبانگیر این دختربچه خواهد شد. 

در بیمارستان "تو دو" در "هانوی" پایتخت ویتنام، نوجوانی به نام "تران" را که دچار "سندرم فریزر" بود، دیدیم. این سندرم، یک اختلال ژنتیکی است که شامل محوشدگی پلک‌ها، به هم پیوسته بودن انگشتان دست و پا، و ناهنجاری دستگاه تناسلی می‌شود. پرستارانش از فریادهای هر روزه و بی‌پایان او و اینکه خود را به تخت می‌کوبد، برایمان گفتند.

"تران" دچار "سندرم فریزر" است؛
محوشدگی پلک‌ها، به هم پیوسته بودن انگشتان دست و پا،
و ناهنجاری در کلیه و دستگاه تناسلی از پیامدهای سندرم فریزر هستند

نام عامل نارنجی از نوار نارنجی رنگ دور بشکه‌های نگهداری این ماده گرفته شده است. ارتش آمریکا، از سال 1961 تا 1971، تقریبا 80 میلیون لیتر از این ماده را بر 78 هزار کیلومتر مربع از ویتنام جنوبی ریخت. هدف، تخریب منابع غذایی نیروهای شمالی ویت‌کونگ و در نتیجه "بیرون راندن" و تضعیف آنها بود. مطالعات نشان می‌دهند که هنوز می‌توان دیوکسین را با غلظت بسیار نگران‌کننده در خاک، غذا، خون، و شیر (مادر) افرادی که در مجاورت پایگاه‌های نظامی سابق آمریکایی واقع در ویتنام زندگی می‌کنند دید.

"نگوین مین آن" 21 ساله دچار "ایکتیوز" و بیماری روانی؛ پوست پولک‌مانند

او باعث شده که در ویتنام به او لقب Ca به معنی "ماهی" بدهند

اما فقط خانواده‌های ویتنامی نیستند که مبتلا به این عوارض هستند. در استرالیا، 60 هزار نیرو در جنگ شرکت کردند و تعداد فزاینده‌ای از این کهنه سربازان و فرزندان و اکنون نوه‌های آنها از عوارض عامل نارنجی رنج برده و می‌برند. خانم "هوپ وایت" 39 ساله که در منطقه "سانشاین کست" سکونت دارد، از "فیبرومیالژیا" و مشکلات مربوط به ستون فقرات و ناباروری رنج می‌برد. پدر او، در سال 1968 در ایالت "فوئوک توی" در ویتنام، که به شدت مورد حمله عامل نارنجی قرار گرفت، جنگیده بود.

خانم "وایت" در مورد وضعیت خود اینچنین اظهار می‌کند: "از سنین کودکی با مشکلات عدیده‌ جسمانی (بالاخص مربوط به ستون فقراتم) دست و پنجه نرم کردم. اگر الان روی پا هستم، فقط بخاطر مصرف دارو، فیزیوتراپی بسیار، و درمان کمرم است. احساس می‌کنم که بدنم همیشه در حال مبارزه با خود است. بعضی از روزها، اصلا قادر به بیرون آمدن از تخت‌خوابم نیستم".

"هوو لاک"، سه ساله


"تو"، 5 ساله

هر چند که تعداد "افراد" آلوده شده به عامل نارنجی و میزان عوارض ناشی از آن در استرالیا، در جایی ثبت نشده، مطالعات حیوانی نشان داده که دیوکسین می‌تواند موجب ناباروری در زنان شود. "هوپ"می‌گوید: "وقتی با دختران کهنه‌سربازان ویتنامی گفتگو کرده، متوجه شده که عارضه ناباروری در آنها رایج است. ناباوری من اثر سنگینی بر زندگی‌ من و همسرم داشته و آن را در معرض خطر قرار داده است".

"تروئونگ مین هیپ" 16 ساله که دچار نقصان فیزیکی است

به "تران تی نگوک نهو" 8 ساله که دچار "سندرم داون" است، صبحانه می‌دهد

"تران تی وی" 6 ساله دچار فلج مغز و اندام

"تائو" 16 ساله ساکن "کوچی" از بدو تولد دچار مشکل فلج پا است؛

وی نمی‌تواند بدون کمک دیگران راه برود و چشم انتظار پول برای عمل

جراحی است. در این تصویر، تائو در کنار برادر سالمش "هیو" نشسته است

بیماری‌های مربوط به عامل نارنجی در بین هم‌خون‌ها و حتی

نسل‌های مختلف یک خانواده، متغیر و نسبی است

خدمات پشتیبانی برای قربانیان عامل نارنجی در ویتنام افزایش یافته است. "شورای قربانیان عامل نارنجی ویتنام" که یک سازمان مردم‌نهاد در "دا نانگ" است، اقدام به احداث دو مرکز روزانه برای کودکان معلول کرده است. در این مراکز، آموزش‌های حرفه‌ای داده می‌شود، اقدامات توانبخشی صورت می‌گیرد، و فرصتِ پیدا کردنِ دوست در اختیار معلولین قرار می‌گیرد. این مراکز را می‌توان بهشت کودکانی دانست که به خاطر ناتوانی‌های جسمی و روحی در انزوا قرار گرفته‌اند.

کمک‌های خیریه نیز می‌تواند به کودکانی چون "تائو"ی 16 ساله که در انتظار تامین هزینه عمل جراحی به سر می‌برد، کمک کند. تائو روزانه دو مرتبه در گردشگاه توانبخشی پدرش که توسط حصار چوبی محافظت می‌شود تمرین می‌کند. تائو پسری خجالتی است و به سبب ناتوانی‌اش نتوانسته در مدرسه تحصیل کند. "هیو" برادر "تائو" می‌گوید: "وقتی برادرم را اینطور می‌بینم، دلم برایش می‌سوزد. در خانه کمکش می‌کنم. گاهی به او غذا می‌دهم و در محوطه اطراف خانه با هم تیله بازی می‌کنیم".

از تائو پرسیدیم: "معمولا در خانه چه کارهایی می‌کنی؟" وی پاسخ داد: "کاری ندارم که انجام بدهم. غمگین نیستم. دیگر به این وضعیت عادت کرده‌ام". سپس با متانت گفت: "فقط یک آرزو دارم و آن این است که یک روز بتوانم راه بروم".

"هی‌ین" که 12 فرزندش به دلیل عوارض ناشی از عامل نارنجی از دنیا رفته‌اند

مقبره‌ای را بر فراز تپه شنی مجاور منزلش برای دفن فرزندانش ساخته است

تصویر عایشه محمدزی روی جلد مجله "تایم"

محمدزی پس از فرار از خانواده‌اش در افغانستان، به آمریکا منتقل شد و تحت مداوای پزشکی قرار گرفت. در بیمارستان که بود، "لورا بوش" همسر رئیس‌جمهور وقت آمریکا به ملاقات او رفت. حتی بینی مصنوعی برای او ساختند تا نشان دهند، زندگی یک انسان تا چه اندازه برای دولت آمریکا ارزش دارد.

عکس کودک افغان که تحت تأثیر اورانیوم ضعیف‌شده
ناقص به دنیا آمد و جان خود را از دست داد

اما تصویر دوم، متعلق به یک کودک افغان است که مانند صدها کودک دیگر، تحت تأثیر اورانیوم ضعیف‌شده بمب‌های  ناقص به دنیا آمد و در بدو تولد، جان خود را از دست داد. این تصویر در هیچ‌یک از رسانه‌های جمعی غربی منعکس نشد و بنابراین مردم در غرب هم‌چنان تصور می‌کنند با حمله به کشورهایی مانند افغانستان و عراق،  برای گسترش عدالت در دنیا عمل می‌کند.