شاه پیش از انقلاب خود را بازنده اعلام کرد
فرامرز دادرس
فرامرز دادرس
دقیقاً چهل و پنج روز پیش از انقلاب اسلامی بهمن سال 1357، میشل پونیاتوفسکی، فرستاده ویژه والری ژیسکاردستن رئیس جمهور وقت فرانسه برای دیدار و گفتگوی نهایی با شاه به ایران سفر کرد. پونیاتوفسکی مدت سه روز ( پنجم تا هفتم دیماه 1357) را در تهران گذراند. این ملاقات یک هفته پیش از برگزاری کنفرانس سران هفت کشور صنعتی در جزیره گوادلوپ فرانسه ( چهاردهم تا هفدهم دیماه 1357) انجام شد و ایران مهم ترین موضوع مورد گفتگوی سران هفت کشور صنعتی بود.
ژیسکاردستن مایل بود بداند شاه در چه شرایطی بسر می برد و نسبت به آینده چه نظری دارد. والری ژیسکار دستن هنوز باور نداشت که پایان کار شاه فرا رسیده است. او به گزارش های رائول دلای، سفیر فرانسه در ایران که معتقد بود راهی جز خروج شاه از کشور وجود ندارد با دیده تردید می نگریست. همزمان با سفر میشل پونیاتوفسکی به تهران و ملاقات با شاه، وزارت امور خارجه فرانسه از صادق قطب زاده که در آن هنگام از نزدیکان خمینی بشمار می رفت و به زبان فرانسه آشنایی داشت دعوت کرد تا در یک گفتگوی غیر رسمی از افکار و اهداف خمینی و انقلاب اسلامی وی آگاه شود.
قطب زاده گزارش مشروحی به سود خمینی و انقلابیون به فرانسویان ارائه داد. در آن هنگام آیت الله خمینی در نوفل لوشاتو درغرب پاریس بسر می برد و از همانجا جریان براندازی شاه را اداره می کرد. هدف ژیسکار دستن از گردآوری این اطلاعات این بود تا بتواند در جریان مذاکرات هفت کشور در باره اوضاع شاه و ایران گزارش و تحلیل جامعی به همتایان خود ارائه دهد.
دو هفته پیش از سفر میشل پونیاتوفسکی به تهران و ملاقات او با شاه در بیستم آذر ماه 1357، ماجرای تیراندازی در نهار خوری افسران و درجه داران گارد جاویدان درپادگان گارد شاهنشاهی در لویزان پیش آمد. این حادثه تاًثیر بسیار بدی در روحیه شاه و نظامیان به جای گذاشت. من در آن زمان به عنوان افسر اطلاعات و ضد اطلاعات در گاردشاهنشاهی خدمت می کردم و مسئول حفاظت پادگان سلطنت آباد بودم. در این پادگان دو سربازخانه غربی وشرقی وجود داشت و بیمارستان گارد نیز در بخش شرقی سلطنت آباد واقع شده بود. کشته ها و زخمی های واقعه تیراندازی در نهار خوری لویزان را به این بیمارستان انتقال دادند.
یک کانال تلویزیونی مربوط به آمریکایی ها در کنار بیمارستان و یک مجموعه از فروشگاه، باشگاه و زمین ورزش مربوط به پرسنل ارتش آمریکا و خانواده هایشان با یک دیوار بلند به بخش شمالی پادگان سلطنت آباد چسبیده بود. پنجره دفتری که در آن کار می کردم نزدیک به در ورودی و خروجی این مجموعه آمریکایی ها به نام خلیج، باز می شد.
مدتی بود که گزارش های اطلاعاتی در باره نابسامانی هایی در یکان های ارتش و پایین آمدن روحیه نیرو های مسلح به رکن دوم یکان ها و ضد اطلاعات می رسید. به همین دلیل نسبت به مراقبت از مراکز آمریکایی ها دقت بیشتری انجام می گرفت.
شاه در گفتگو با میشل پونیاتوفسکی از نگرانی های بیشمار خود پرده بر می دارد. شاه اقرار می کند که نه طرحی دارد و نه برنامه مشخصی و می افزاید در چنین شرایطی که هر روز به سرعت اوضاع تغییر می کند او نمی تواند رویداد ها ر اکنترل نماید.
شاه بشدّت از خمینی واهمه داشت و در مورد اخراج خمینی از فرانسه می گوید « من این مسئله را به درایت دولت فرانسه واگذار می کنم. فکر می کنم که در نهایت بهتر است هیچ کاری انجام نشود، اخراج او از فرانسه بار سنگینی برای من دارد و جرقه نهایی خواهد بود.» شاه حتی فرانسویان را از نتایج اخراج خمینی می ترساند.
شاه می پرسد آیا در حال رها شدن از سوی دوستان غربی هستم و می گوید آیا یک توطئه غربی علیه او در جریان است و اگر چنین است چرا از وی پنهان می کنند، او می خواست بداند تا پیش بینی های لازم را پیش از پایان حکومت اش انجام دهد. شاه از ضد و نقیض گویی های مقامات آمریکایی خرسند نبود.
شاه بخوبی می دانست که محافل سیاسی ایران در برابر خمینی قدرتی نداشتند. در این باره شاه به پونیاتوفسکی می گوید : « در واقع محافل سیاسی ایرانی نه واقعیت دارند و نه اعتبار، این ها [ واقعیت و اعتبار] جز از راه انتخابات حاصل نمی شوند. درحال حاضر این ها افرادی هستند که خود خویشتن را ساخته اند. [بر سر زبان ها انداخته اند]. اشاره شاه به سران جبهه ملی و نهضت آزادی بود.
شاه درباره کشف یک فساد مهم که به تازگی به آن پی برده است اشاره می کند ولی آن را تنها دلیل این شورش ها نمی داند و از مخالفت دیرینه و مبارزه روحانیون با سلسله پهلوی با پونیاتوفسکی سخن می گوید.
پیش تردر هنگام اقامت خمینی در فرانسه، کنت الکساندر دو مارانش، رئیس وقت ضد جاسوسی فرانسه که از آشنایان ویژه شاه بود از سوی ژیسکار دستن رئیس جمهور فرانسه برای دیدار و گفتگو با شاه به تهران می رود . کنت الکساندر دو مارانش در کتاب خاطرات خود« در اسرار شاهزادگان» که در سال 1986 میلادی منتشر شد، شرح کاملی از ملاقات خود با شاه می دهد. وی می گوید « غم انگيزترين لحظۀ اين ديدار هنگامی بود كه شاه به من گفت: ( دوست گرامی من، اين را بدان، كه هرگزمردم خودم را به گلوله نخواهم بست!». کنت الکساندر دو مارانش می گوید ؛ من هم که در فاصلۀ فرودگاه تا كاخ، آن گروه های انقلابی را دیده بودم كه ترس و وحشت را درشهرحاكم كرده بودند، در پاسخ گفتم ؛ اعلیحضرت، دراين صورت، شما بازنده هستید».
کنت دو مارانش هنگام بازگشت در ملاقات با والری ژیسکار دستن، رئیس جمهور فرانسه می گوید؛ رئیس جمهور با دیدن من از جای برخاست و گفت؛خوب چه خبر؟ و من در پاسخ وی گفتم؛ « اين همان لوئی شانزدهم است» و ژیسکار دستن در پاسخ من گفت:« يعنی، كارتمام است».
متن گزارش رسمی میشل پونیاتوفسکی در جلد نخست خاطرات والری ژیسکار دستن، رئیس جمهور فرانسه در سال های(1974- 1981) تحت عنوان قدرت و زندگی (Le Pouvoir et la Vie ) صفحات ( 384 تا 387) منتشر شده است.
میشل پونیاتوفسکی متولد سال 1922 در پاریس ( در گذشته در سال 2002) ، سیاستمدار فرانسوی لهستانی تبار، عضو نهضت مقاومت ملی فرانسه هنگام جنگ جهانی دوم ، نماینده مجلس فرانسه، شهردار، وزیر بهداشت عمومی و بیمه های اجتماعی، وزیر کشور، نماینده پارلمان اروپا ،سناتور و از نزدیکان والری ژیسکار دستن رئیس جمهور پیشین فرانسه بود. پونیاتوفسکی در دوران ریاست جمهوری ژرژ پمپیدو و والری ژیسکاردستن مقام وزارت داشت.
میشل پونیاتوفسکی فرزند پرنس شارل کازیمیر پونیاتوفسکی و مادرش کارمن شیمای بود. وی نواده ژوزف پونیاتوفسکی یکی از مارشال های ارتش ناپلئون بناپارت امپراتور فرانسه بود، پونیاتوفسکی با شارل موریس دو تالیران سیاستمدار بزرگ فرانسوی نیز نسبت فامیلی داشت. میشل پونیاتوفسکی از خاندان آخرین پادشاه لهستان استانیسلاس آگوست پونیاتوفسکی بود.
گزارش محرمانه میشل پونیاتوفسکی به رئیس جمهور فرانسه ( والری ژیسکاردستن)
پاریس 29 دسامبر 1978(8 دیماه 1357)
1. طبق دستورات شما به تهران رفتم و در تاریخ 26-27 و 28 دسامبر( 5 تا 7 دیماه 1357) در آن شهر بودم.
شهرعملاً در حالت محاصره بود. مقررات حکومت نظامی از ساعت نه شب تا شش صبح بطور جدی برقرارو عبور و مرور اتومبیل ها محدود بود، در ایستگاه های بازرسی، تظاهر کنندگان بطور مرتب رفت و آمد اتومبیل ها را زیرکنترل داشتند. ( در فرودگاه بازرسی ها متوالی بودند: اعتصابیون، تظاهر کنندگان و پلیس)، صدای تیراندازی و انفجار پیوسته شنیده می شد، در برخورد با اتومبیل های خارجی ، تعدادی از آنها سنگ باران و سرنشینان آنان کتک کاری شده اند. فقط فرانسوی ها می توانند بدون خطر عبورو مرور نمایند، هنگامی که اتومبیل سفارت از در ( سفارت) خارج می شود از طرف مردم با فریاد های ( زنده باد خمینی، زنده باد پرزیدنت ژیسکار) مورد استقبال قرار می گیرد.
دفاتر سفارت انگلیس آتش زده شده اند و سفارت ایالات متحده ( آمریکا) بطور روزانه مورد حمله قرار می گیرد.
برای رفتن به کاخ (شاه) از سفارت که در مرکز شهر واقع است مشکل بود. ازراه های فرعی رفتن با سرعت زیاد و شنیدن صدای شلیک تیر. بنزین و نفت چراغ که اکثر ایرانیان از آن برای آشپزی استفاده می کنند کمیاب اند. در این سرمای شدید نه نفت سیاه مصرف شوفاژ خانگی و نه گاز پیدا می شود. برق بجز در بیمارستان ها و سفارت فرانسه اغلب اوقات قطع می شود.
2. شاه را بسیار با وقار و شفاف یافتم، ولی اندوهگین ،خسته وناخشنود بود.
در زیر نتیجه ملاقاتمان را شرح می دهم:
پونیاتوفسکی به شاه : « من با شما به عنوان یک مرد سیاسی سخن می گویم نه به عنوان فرستاده سیاسی. سخنان من شاید به نظر شما درشت باشد».
شاه: « من در واقع اینجا تنها هستم و مدتی است که بسیاری مرا رها کرده اند. او با نیمه لبخندی افزود؛ شماری از دوستان من به اروپا بویژه به شهر نیس [درجنوب فرانسه] رفته اند
شاه: « همینطور از خودم می پرسم آیا در حال رها شدن از سوی خارج می باشم. آیا یک توطئه غربی ها علیه من وجود دارد؟ آیا آنان تصمیم دارند مرا رها کنند؟ آیا فکر می کنند که دیر شده و راهی برای بازگشت نیست؟ اگر چنین است بهتر است مرا آگاه کنند تا بتوانم برخی تدابیر و راهکار اتخاذ نمایم. مسئله ای که خطرناک است ابهاماتی است در مورد تصمیمی که از من پنهان می کنند و جراًت اعتراف آن را ندارند.
شاه:« آمریکایی ها به من می گویند که تا نهایت از من پشتیبانی خواهند کرد. اما می دانم که برخی از آنان از هم اکنون تردید های جدی دارند»
پونیاتوفسکی: « به او گفتم ما متحد هستیم و بطور کامل و به خوبی به این چالش آگاه می باشیم، استقلال ایران را ضرورتی برای استقلال اروپا می شماریم»
شاه : « خوب یک نقطه برای پیگیری وجود دارد که شما می توانید به من کمک کنید و آن کاستن از فشار شوروی می باشد. هدف آنان بی طرفی ایران و از این راه بیطرفی اروپا است که ما پنجاه در صد نیاز های نفتی آن را تاًمین می کنیم.
در داخل فشار شوروی از طریق حزب توده است اعمال می شود که محدود است. از سوی دیگر این فشار سیاسی، دیپلوماتیک و نظامی احساس می شود. آخرین بار بویژه در روز عاشورا هواپیمای های میگ شوروی بر فراز ایران به پرواز در آمدند و من دستور دادم واکنشی نشان داده نشود و تعقیب نشوند، ولی این اولین بار نبود و چنین تهاجمی در عمق [آسمان کشور] دستکم یک معنی دارد که عملیات نظامی غیر ارادی باشد که به سختی می توان چنین چیزی را پذیرفت.
شاه « در پی آن هستم تا دریابم که از یک سال پیش تاکنون چه روی داده است، بی شک اشتباهاتی انجام داده ایم و گرنه به اینجا نمی رسیدیم. اما من بر این باورم که بجز فسادی که من تنها و به تازگی اهمیت آن را کشف کرده ام دلایل ژرفی اوضاع کنونی را پدید آورده است.
- در یک جهش سریع ؛ ایران آماده پذیرش غرب گرایی شتابان و اتخاذ سیاست لائیک [ جدایی دین از سیاست] نظیر سیاست آتاتورک نبود.
- یک رنسانس مذهبی نیرومند اجازه داد بحران دراز مدتی که از پنجاه سال پیش میان روحانیون و سلسله ما وجود دارد به یک زور آزمایی تبدیل شود.
- نفوذ خارجی ها، روس ها بطور قطع اما محدود، نفوذ لیبیایی ها بویژه به لحاظ مادی و ناشیگری آمریکایی ها ....
شاه : « در زمینه برنامه داخلی، این من هستم که تصمیم می گیرم و هدایت می کنم. هر تصوری که مردم ایران در مورد مداخله خارجی احساس کنند بد و خطرناک است. برخی از کشور ها این کار را انجام می دهند و گمان می برند که به من کمک می کنند، اما این ها بشدت نتیجه معکوس دارند. یکی از نمایندگان سیاسی این کشور ها ( اشاره به سفیر آمریکا سولیوان دارد) با برخی از رهبران مخالفین در مورد یک قانون اساسی جدید برای یک حکومت جدید مشاوراتی انجام داده است.
شاه :« شما از من می پرسید چه برنامه ای در نظر دارم؟ آینده را چگونه می بینم؟ این بسیار مشکل است هنگامی که کنترلی روی حوادث نداریم و هنگامی که خطر اشتباه کردن در هر عملی است واکنش نشان دهیم. واکنش نشان دادن هنگامی که زمین [زیر پا ] فرو می ریزد بسیار سخت است
شاه :« فکر کردند مرا به وسیله تظاهراتی که نه تنها در تهران، بلکه در تمام کشور برگزار می شود زیر فشار بگذارند. وفاداری ارتش به من اجازه داد تا بر نخستین بحران غلبه کنم، اما امروز دومین و مهمترین اقدام فلج کردن عمومی اقتصاد است که ما را ناچار به برون رفت از یک وضعیت انتظار می کند ، و دیده می شود که از راه می رسد و چرخش زندگی روزانه کشور را از حرکت باز می دارد.
شاه : « چگونه می توان عمل کرد هنگامی که نفت مورد نیاز روزانه وجود ندارد، ؟ هنگامی که نه گاز ونه برق وجود دارد؟ امروز تولید نفت به سیصد و پنجاه هزار بشکه در روز کاهش یافته است ،یعنی نیمی از نیاز برای گردش کشور...
پونیاتوفسکی :« در همین هنگام برق قطع شد و شاه ادامه داد: می بینید همه چیزخاموش شد، این یک نشانه است...»
شاه : « با قطع صادرات درآمدی نداریم. از سوی دیگر همه دریافت های مالیاتی نیز معلق مانده است... نمی دانم چگونه هزینه ارتش را پرداخت کنم و ناچاریم اسکناس چاپ کنیم ،ولی این [بخش] هم به دلیل اعتصاب متوقف شده؛ بنابراین ارتش ناچار خواهد شد اسکناس هایش را چاپ کند...
شاه : « فلج شدن کنونی حکومت بسیار مهم است...به زندگی روزمره همه ضربه می زند... بنابراین چه کنیم؟ سه راهکار وجود دارد.
شاه : « نخست یک راهکار سیاسی؛ من و آقای امینی چند ماه آن را تجربه کردیم. وقت مان را تلف کردیم و فرصت ها را از دست دادیم. برای خروج از این وضعیت و با توجه به بیماری ژنرال ازهاری، کوشش کردم یک دولتی به نخست وزیری سنجابی برپا کنم، اما پس از انجام همه مشاورات لازم، او آمد و در پاسخ به من گفت باید برود..
شاه : « آقای صدیقی را ماًمورتشکیل دولت کردم، تا حالا نتوانسته است انجام دهد ،به او یک فرصت تازه دادم که یکشنبه 31 دسامبر [4 روز دیگر] پایان خواهد رسید.
شاه : « در واقع محافل سیاسی ایرانی نه واقعیت دارند و نه اعتبار، این ها [ واقعیت و اعتبار] جز از راه انتخابات حاصل نمی شوند. درحال حاضر این ها افرادی هستند که خود خویشتن را ساخته اند. [بر سر زبان ها انداخته اند]
شاه : « راهکار [استفاده از] قدرت؛ که برخی آن را به من پیشنهاد می کنند. این ها همه شان ایرانی نیستند ولی آیا مسئولیت دارند؟ نتایج توصیه هایشان را بخوبی سنجیده اند ؟ در واقع راهکار[استفاده از] قدرت از طریق اعدام شمار زیادی از مردم است، بازداشت کردن سی هزار نفر و[ به راه انداختن] یک حمام خون و یک خطر واقعی جنگ داخلی و دخالت خارجی. این مشاورین به من می گویند "دقیقاً شما پس از دخالت خارجی نجات پیدا خواهید کرد " اما آیا این حقیقت دارد؟ در واقع در صورت ورود نیرو های خارجی به ایران، قرار داد میان روسیه وایران به روس ها اجازه دخالت نظامی در ایران می دهد، اما می ترسم این دخالت یکطرفه باشد و اینکه اگر نیرو های روس با هواپیما هایشان وارد شوند، طعم آن را احساس می کنم و مطمئن نیستم نیروهای آمریکایی وارد شوند. دیگر اینکه راهکار قدرت یک ماجراجویی مطلق است و پس از این همه کار ها که برای کشور انجام داده ام آیا حق دارم کشور را با خطر مواجه کنم و به آن ضربه بزنم...
شاه : « سومین راهکار، تصور می کنید؛ کاری که شما می توانید انجام دهید و بیشتر مفید است آقای ژیسکار دستن می تواند خدمت بزرگی به من بکند این است که در [کنفرانس سران کشور های صنعتی] گوادلوپ، مشترکاً یک جهت گیری روشن در برابر اتحاد جماهیر شوروی اتحاذ شود که اقدام به دخالت در ایران نکند، و مخصوصاً این خواست مشترک به خوبی روشن و به وضوح اعلام شود.
شاه : « می بینید شما ؛ برخی که هیچ کاری بجز خدمت به من نکرده اند، مرا زیر فشار می گذارند و رهایم می کنند...
شاه : « اینجا، همین ها، ادعای کمک به من دارند، اما کارت ها را می سوزانند.
شاه : نه، من طرحی ندارم ، برنامه مشخصی ندارم، در چنین شرایطی که هر روز به سرعت اوضاع تغییر می کند و در جایی که نمی توان رویداد ها را کنترل کرد این کار امکان ندارد.
3. پونیاتوفسکی: « از او [شاه] در باره مشکل آیت الله خمینی پرسیدم.
شاه : « این یک جنگ قدیمی میان سلسله ما و روحانیت شیعه است. او [خمینی ] مظهر آن است. و در اینجا همه کار ها باید خوب سنجیده شود، چون بسیار خطرناک است. به همین دلیل در اوائل اکتبر از سفیر خودمان [ در فرانسه] خواستم که آیت الله خمینی اجازه داشته باشد بدون محدودیت در فرانسه اقامت نماید، نه اینکه من دوست ندارم او را در کشور دیگری ببینم که ارتباطات و فرستادن [ نوار های] کاست با محدودیت انجام شود، اما او[ خمینی] هر جا که باشد این ها را خواهد فرستاد. من فکر کردم پیشنهاد کنم اقداماتی صورت بگیرد تا به رفتن او به الجزایر منتهی شود این می توانست او را از نظر ارتباطات محدود کند ولی در عوض می توانست خطر سیاسی را افزایش دهد.
شاه : « من این مسئله را به درایت فرانسه واگذار می کنم. فکر می کنم که در نهایت بهتر است هیچ کاری انجام نشود. در اینصورت مراقب باشید همه کار ها در مورد او بار سنگینی دارد. بنابراین من درخواست سفارت مان در اوائل اکتبر را تاًیید می کنم. اخراج او [ از فرانسه] به من نسبت داده می شود و نتایج سنگینی خواهد داشت... جرقه نهایی خواهد بود. پی آمد های آن برای خود فرانسه جدی خواهد بود. طوری عمل کنید که صلاح می دانید، اما بدانید که برای من، همانطور برای شما نتایج آن می تواند خیلی سنگین باشد.»
4. پونیاتوفسکی: طبیعتاً داوری و سنجش اوضاع و تحولات بخاطر فقدان برخی از اطلاعات بسیار مشکل است. آنچه که در زیر می آید برداشت های من از اوضاع می باشند.
(1) شدت درگیری ها بالا گرفته و سرعت یافته و نقطه بحرانی بسیار نزدیک است
(2) ما با ترکیبی از دو روش روبرو هستیم ؛تظاهرات و اعتصاب اقتصادی
(3) ژنرال ازهاری، که بستری است [ اشاره به بیماری ازهاری] نتوانسته در تنها ماًموریتی که بوی واگذار شده موفق شود، ماًموریتی که حکومت کردن نبود، اما برقراری امنیت و فراهم آوردن زمینه برگزاری انتخابات، خورد و خوراک مردم و آرامش بود.
(4) بجز ارتش ، مخالفت علیه شاه عمومی شده است. همینطور گروه قضات استان تهران، دادستان کل در راًس آنها یک گزارش تقدیم شما [ اشاره به ژیسکار دستن] کرده اند و ضمن تشکر خواستار پذیرش و حفاظت آیت الله [ خمینی] شده اند.
(5) این تنها طرد یک رژیم پلیسی و فاسد نیست بلکه پایان یک ماجرای طولانی میان روحانیت شیعه و سلسله پادشاهی است.
وضعیت کنونی بحران با شور و احساسات همراه است. از این نظر باید درک کرد که اخراج آیت الله [ خمینی] رهبر مذهبی همان واکنشی را دارد که اخراج پاپ [رهبر کاتولیک ها] می تواند داشته باشد.
(6) تنها دو نیروی حاضر؛ مذهبییون و ارتش دارای خصوصیات مشترکی می باشند و خطر عمده ، فشار بر آنان برای به توافق رسیدن است. هر دو بسیار ناسیونالیست ، سنت گرا، ضد مارکسیست هستند.
(7) نگرش آمریکایی از آغاز این بحران روی معادله ؛ (شاه = ارتش = استقلال) استوار است. این نگرش باعث شده که همه مشکلات به کنار گذاشته شوند. همینطور بخوبی می توان طرح یک معادله دیگر را در نظر گرفت: (مذهب = ارتش = استقلال). به نظر می رسد که به همان اندازه معتبر باشد و در نهایت آن چه مهم است تنها استقلال کشور است.
(8) شاه هنوز عناصر مساعدی در اختیار دارد:
- وفاداری ارتش، اما همانطور که شماری از اتفاقات نشان می دهند در حا ل فرسوده شدن است.
- تعهد آمریکایی ها اما تا کجا؟
- اجماع بین المللی از پکن تا مسکو، با عبور از واشنگتن که مخالف بی ثباتی در کشور است.
همه عوامل بررسی شده دیگر نامطلوب هستند
(9) در واقع به نظر می رسد که شاه با دو گزینه مواجه است.
– زور آزمایی میان ارتش و پلیس با همه کشور، که به سرعت به جنگ داخلی کشیده خواهد شد.
– خروج ( ترک سلطنت) مذاکره شده ، یعنی تعیین یک حاکم نظامی مورد قبول محافل مذهبی که وظیفه بازگشت آرامش و زمینه انتخابات را فراهم آورد.
– (10) در حال حاضر محافل سیاسی دارای اعتبار و مشروعیت نیستند، و بجزاز راه انتخابات نمی توانند این [کمبود] ها را بدست آورند.
(11) موضع فرانسه از دید افکار عمومی فوق العاده مطلوب است و شاید مخصوصاً مخالف مواضع انگلیسی ها و آمریکایی ها باشد. آلمانی هایی که در محل [ایران] کار می کنند پیش تر خود را از این بازی بیرون کشیده اند.
(12) دلیلی وجود ندارد که بپذیریم که یک رژیم مورد پشتیبانی روحانیون و ارتش در مورد استقلال اراده کمتری داشته باشد، با این حال این راهکار می تواند احتمالاً در آینده در تغییرات سیاسی نامطلوب هنگام انتخابات زیر سؤال قرار بگیرد .
(13) شاه از من پنهان نکرد که در صورت بروز جنگ داخلی خطر، تجزیه بخش هایی از مردم [ کشور] مانند کرد ها و بلوچ های نزدیک مرز افغانستان وجود دارد.
شاه پیش از انقلاب خود را بازنده اعلام کرد
فرامرز دادرس، کارشناس اطلاعاتی
دقیقاً چهل و پنج روز پیش از انقلاب اسلامی بهمن سال 1357، میشل پونیاتوفسکی، فرستاده ویژه والری ژیسکاردستن رئیس جمهور وقت فرانسه برای دیدار و گفتگوی نهایی با شاه به ایران سفر کرد. پونیاتوفسکی مدت سه روز ( پنجم تا هفتم دیماه 1357) را در تهران گذراند. این ملاقات یک هفته پیش از برگزاری کنفرانس سران هفت کشور صنعتی در جزیره گوادلوپ فرانسه ( چهاردهم تا هفدهم دیماه 1357) انجام شد و ایران مهم ترین موضوع مورد گفتگوی سران هفت کشور صنعتی بود.
ژیسکاردستن مایل بود بداند شاه در چه شرایطی بسر می برد و نسبت به آینده چه نظری دارد. والری ژیسکار دستن هنوز باور نداشت که پایان کار شاه فرا رسیده است. او به گزارش های رائول دلای، سفیر فرانسه در ایران که معتقد بود راهی جز خروج شاه از کشور وجود ندارد با دیده تردید می نگریست. همزمان با سفر میشل پونیاتوفسکی به تهران و ملاقات با شاه، وزارت امور خارجه فرانسه از صادق قطب زاده که در آن هنگام از نزدیکان خمینی بشمار می رفت و به زبان فرانسه آشنایی داشت دعوت کرد تا در یک گفتگوی غیر رسمی از افکار و اهداف خمینی و انقلاب اسلامی وی آگاه شود.
قطب زاده گزارش مشروحی به سود خمینی و انقلابیون به فرانسویان ارائه داد. در آن هنگام آیت الله خمینی در نوفل لوشاتو درغرب پاریس بسر می برد و از همانجا جریان براندازی شاه را اداره می کرد. هدف ژیسکار دستن از گردآوری این اطلاعات این بود تا بتواند در جریان مذاکرات هفت کشور در باره اوضاع شاه و ایران گزارش و تحلیل جامعی به همتایان خود ارائه دهد.
دو هفته پیش از سفر میشل پونیاتوفسکی به تهران و ملاقات او با شاه در بیستم آذر ماه 1357، ماجرای تیراندازی در نهار خوری افسران و درجه داران گارد جاویدان درپادگان گارد شاهنشاهی در لویزان پیش آمد. این حادثه تاًثیر بسیار بدی در روحیه شاه و نظامیان به جای گذاشت. من در آن زمان به عنوان افسر اطلاعات و ضد اطلاعات در گاردشاهنشاهی خدمت می کردم و مسئول حفاظت پادگان سلطنت آباد بودم. در این پادگان دو سربازخانه غربی وشرقی وجود داشت و بیمارستان گارد نیز در بخش شرقی سلطنت آباد واقع شده بود. کشته ها و زخمی های واقعه تیراندازی در نهار خوری لویزان را به این بیمارستان انتقال دادند.
یک کانال تلویزیونی مربوط به آمریکایی ها در کنار بیمارستان و یک مجموعه از فروشگاه، باشگاه و زمین ورزش مربوط به پرسنل ارتش آمریکا و خانواده هایشان با یک دیوار بلند به بخش شمالی پادگان سلطنت آباد چسبیده بود. پنجره دفتری که در آن کار می کردم نزدیک به در ورودی و خروجی این مجموعه آمریکایی ها به نام خلیج، باز می شد.
مدتی بود که گزارش های اطلاعاتی در باره نابسامانی هایی در یکان های ارتش و پایین آمدن روحیه نیرو های مسلح به رکن دوم یکان ها و ضد اطلاعات می رسید. به همین دلیل نسبت به مراقبت از مراکز آمریکایی ها دقت بیشتری انجام می گرفت.
شاه در گفتگو با میشل پونیاتوفسکی از نگرانی های بیشمار خود پرده بر می دارد. شاه اقرار می کند که نه طرحی دارد و نه برنامه مشخصی و می افزاید در چنین شرایطی که هر روز به سرعت اوضاع تغییر می کند او نمی تواند رویداد ها ر اکنترل نماید.
شاه بشدّت از خمینی واهمه داشت و در مورد اخراج خمینی از فرانسه می گوید « من این مسئله را به درایت دولت فرانسه واگذار می کنم. فکر می کنم که در نهایت بهتر است هیچ کاری انجام نشود، اخراج او از فرانسه بار سنگینی برای من دارد و جرقه نهایی خواهد بود.» شاه حتی فرانسویان را از نتایج اخراج خمینی می ترساند.
شاه می پرسد آیا در حال رها شدن از سوی دوستان غربی هستم و می گوید آیا یک توطئه غربی علیه او در جریان است و اگر چنین است چرا از وی پنهان می کنند، او می خواست بداند تا پیش بینی های لازم را پیش از پایان حکومت اش انجام دهد. شاه از ضد و نقیض گویی های مقامات آمریکایی خرسند نبود.
شاه بخوبی می دانست که محافل سیاسی ایران در برابر خمینی قدرتی نداشتند. در این باره شاه به پونیاتوفسکی می گوید : « در واقع محافل سیاسی ایرانی نه واقعیت دارند و نه اعتبار، این ها [ واقعیت و اعتبار] جز از راه انتخابات حاصل نمی شوند. درحال حاضر این ها افرادی هستند که خود خویشتن را ساخته اند. [بر سر زبان ها انداخته اند]. اشاره شاه به سران جبهه ملی و نهضت آزادی بود.
شاه درباره کشف یک فساد مهم که به تازگی به آن پی برده است اشاره می کند ولی آن را تنها دلیل این شورش ها نمی داند و از مخالفت دیرینه و مبارزه روحانیون با سلسله پهلوی با پونیاتوفسکی سخن می گوید.
پیش تردر هنگام اقامت خمینی در فرانسه، کنت الکساندر دو مارانش، رئیس وقت ضد جاسوسی فرانسه که از آشنایان ویژه شاه بود از سوی ژیسکار دستن رئیس جمهور فرانسه برای دیدار و گفتگو با شاه به تهران می رود . کنت الکساندر دو مارانش در کتاب خاطرات خود« در اسرار شاهزادگان» که در سال 1986 میلادی منتشر شد، شرح کاملی از ملاقات خود با شاه می دهد. وی می گوید « غم انگيزترين لحظۀ اين ديدار هنگامی بود كه شاه به من گفت: ( دوست گرامی من، اين را بدان، كه هرگزمردم خودم را به گلوله نخواهم بست!». کنت الکساندر دو مارانش می گوید ؛ من هم که در فاصلۀ فرودگاه تا كاخ، آن گروه های انقلابی را دیده بودم كه ترس و وحشت را درشهرحاكم كرده بودند، در پاسخ گفتم ؛ اعلیحضرت، دراين صورت، شما بازنده هستید».
کنت دو مارانش هنگام بازگشت در ملاقات با والری ژیسکار دستن، رئیس جمهور فرانسه می گوید؛ رئیس جمهور با دیدن من از جای برخاست و گفت؛خوب چه خبر؟ و من در پاسخ وی گفتم؛ « اين همان لوئی شانزدهم است» و ژیسکار دستن در پاسخ من گفت:« يعنی، كارتمام است».
متن گزارش رسمی میشل پونیاتوفسکی در جلد نخست خاطرات والری ژیسکار دستن، رئیس جمهور فرانسه در سال های(1974- 1981) تحت عنوان قدرت و زندگی (Le Pouvoir et la Vie ) صفحات ( 384 تا 387) منتشر شده است.
میشل پونیاتوفسکی متولد سال 1922 در پاریس ( در گذشته در سال 2002) ، سیاستمدار فرانسوی لهستانی تبار، عضو نهضت مقاومت ملی فرانسه هنگام جنگ جهانی دوم ، نماینده مجلس فرانسه، شهردار، وزیر بهداشت عمومی و بیمه های اجتماعی، وزیر کشور، نماینده پارلمان اروپا ،سناتور و از نزدیکان والری ژیسکار دستن رئیس جمهور پیشین فرانسه بود. پونیاتوفسکی در دوران ریاست جمهوری ژرژ پمپیدو و والری ژیسکاردستن مقام وزارت داشت.
میشل پونیاتوفسکی فرزند پرنس شارل کازیمیر پونیاتوفسکی و مادرش کارمن شیمای بود. وی نواده ژوزف پونیاتوفسکی یکی از مارشال های ارتش ناپلئون بناپارت امپراتور فرانسه بود، پونیاتوفسکی با شارل موریس دو تالیران سیاستمدار بزرگ فرانسوی نیز نسبت فامیلی داشت. میشل پونیاتوفسکی از خاندان آخرین پادشاه لهستان استانیسلاس آگوست پونیاتوفسکی بود.
گزارش محرمانه میشل پونیاتوفسکی به رئیس جمهور فرانسه ( والری ژیسکاردستن)
پاریس 29 دسامبر 1978(8 دیماه 1357)
1. طبق دستورات شما به تهران رفتم و در تاریخ 26-27 و 28 دسامبر( 5 تا 7 دیماه 1357) در آن شهر بودم.
شهرعملاً در حالت محاصره بود. مقررات حکومت نظامی از ساعت نه شب تا شش صبح بطور جدی برقرارو عبور و مرور اتومبیل ها محدود بود، در ایستگاه های بازرسی، تظاهر کنندگان بطور مرتب رفت و آمد اتومبیل ها را زیرکنترل داشتند. ( در فرودگاه بازرسی ها متوالی بودند: اعتصابیون، تظاهر کنندگان و پلیس)، صدای تیراندازی و انفجار پیوسته شنیده می شد، در برخورد با اتومبیل های خارجی ، تعدادی از آنها سنگ باران و سرنشینان آنان کتک کاری شده اند. فقط فرانسوی ها می توانند بدون خطر عبورو مرور نمایند، هنگامی که اتومبیل سفارت از در ( سفارت) خارج می شود از طرف مردم با فریاد های ( زنده باد خمینی، زنده باد پرزیدنت ژیسکار) مورد استقبال قرار می گیرد.
دفاتر سفارت انگلیس آتش زده شده اند و سفارت ایالات متحده ( آمریکا) بطور روزانه مورد حمله قرار می گیرد.
برای رفتن به کاخ (شاه) از سفارت که در مرکز شهر واقع است مشکل بود. ازراه های فرعی رفتن با سرعت زیاد و شنیدن صدای شلیک تیر. بنزین و نفت چراغ که اکثر ایرانیان از آن برای آشپزی استفاده می کنند کمیاب اند. در این سرمای شدید نه نفت سیاه مصرف شوفاژ خانگی و نه گاز پیدا می شود. برق بجز در بیمارستان ها و سفارت فرانسه اغلب اوقات قطع می شود.
2. شاه را بسیار با وقار و شفاف یافتم، ولی اندوهگین ،خسته وناخشنود بود.
در زیر نتیجه ملاقاتمان را شرح می دهم:
پونیاتوفسکی به شاه : « من با شما به عنوان یک مرد سیاسی سخن می گویم نه به عنوان فرستاده سیاسی. سخنان من شاید به نظر شما درشت باشد».
شاه: « من در واقع اینجا تنها هستم و مدتی است که بسیاری مرا رها کرده اند. او با نیمه لبخندی افزود؛ شماری از دوستان من به اروپا بویژه به شهر نیس [درجنوب فرانسه] رفته اند
شاه: « همینطور از خودم می پرسم آیا در حال رها شدن از سوی خارج می باشم. آیا یک توطئه غربی ها علیه من وجود دارد؟ آیا آنان تصمیم دارند مرا رها کنند؟ آیا فکر می کنند که دیر شده و راهی برای بازگشت نیست؟ اگر چنین است بهتر است مرا آگاه کنند تا بتوانم برخی تدابیر و راهکار اتخاذ نمایم. مسئله ای که خطرناک است ابهاماتی است در مورد تصمیمی که از من پنهان می کنند و جراًت اعتراف آن را ندارند.
شاه:« آمریکایی ها به من می گویند که تا نهایت از من پشتیبانی خواهند کرد. اما می دانم که برخی از آنان از هم اکنون تردید های جدی دارند»
پونیاتوفسکی: « به او گفتم ما متحد هستیم و بطور کامل و به خوبی به این چالش آگاه می باشیم، استقلال ایران را ضرورتی برای استقلال اروپا می شماریم»
شاه : « خوب یک نقطه برای پیگیری وجود دارد که شما می توانید به من کمک کنید و آن کاستن از فشار شوروی می باشد. هدف آنان بی طرفی ایران و از این راه بیطرفی اروپا است که ما پنجاه در صد نیاز های نفتی آن را تاًمین می کنیم.
در داخل فشار شوروی از طریق حزب توده است اعمال می شود که محدود است. از سوی دیگر این فشار سیاسی، دیپلوماتیک و نظامی احساس می شود. آخرین بار بویژه در روز عاشورا هواپیمای های میگ شوروی بر فراز ایران به پرواز در آمدند و من دستور دادم واکنشی نشان داده نشود و تعقیب نشوند، ولی این اولین بار نبود و چنین تهاجمی در عمق [آسمان کشور] دستکم یک معنی دارد که عملیات نظامی غیر ارادی باشد که به سختی می توان چنین چیزی را پذیرفت.
شاه « در پی آن هستم تا دریابم که از یک سال پیش تاکنون چه روی داده است، بی شک اشتباهاتی انجام داده ایم و گرنه به اینجا نمی رسیدیم. اما من بر این باورم که بجز فسادی که من تنها و به تازگی اهمیت آن را کشف کرده ام دلایل ژرفی اوضاع کنونی را پدید آورده است.
- در یک جهش سریع ؛ ایران آماده پذیرش غرب گرایی شتابان و اتخاذ سیاست لائیک [ جدایی دین از سیاست] نظیر سیاست آتاتورک نبود.
- یک رنسانس مذهبی نیرومند اجازه داد بحران دراز مدتی که از پنجاه سال پیش میان روحانیون و سلسله ما وجود دارد به یک زور آزمایی تبدیل شود.
- نفوذ خارجی ها، روس ها بطور قطع اما محدود، نفوذ لیبیایی ها بویژه به لحاظ مادی و ناشیگری آمریکایی ها ....
شاه : « در زمینه برنامه داخلی، این من هستم که تصمیم می گیرم و هدایت می کنم. هر تصوری که مردم ایران در مورد مداخله خارجی احساس کنند بد و خطرناک است. برخی از کشور ها این کار را انجام می دهند و گمان می برند که به من کمک می کنند، اما این ها بشدت نتیجه معکوس دارند. یکی از نمایندگان سیاسی این کشور ها ( اشاره به سفیر آمریکا سولیوان دارد) با برخی از رهبران مخالفین در مورد یک قانون اساسی جدید برای یک حکومت جدید مشاوراتی انجام داده است.
شاه :« شما از من می پرسید چه برنامه ای در نظر دارم؟ آینده را چگونه می بینم؟ این بسیار مشکل است هنگامی که کنترلی روی حوادث نداریم و هنگامی که خطر اشتباه کردن در هر عملی است واکنش نشان دهیم. واکنش نشان دادن هنگامی که زمین [زیر پا ] فرو می ریزد بسیار سخت است
شاه :« فکر کردند مرا به وسیله تظاهراتی که نه تنها در تهران، بلکه در تمام کشور برگزار می شود زیر فشار بگذارند. وفاداری ارتش به من اجازه داد تا بر نخستین بحران غلبه کنم، اما امروز دومین و مهمترین اقدام فلج کردن عمومی اقتصاد است که ما را ناچار به برون رفت از یک وضعیت انتظار می کند ، و دیده می شود که از راه می رسد و چرخش زندگی روزانه کشور را از حرکت باز می دارد.
شاه : « چگونه می توان عمل کرد هنگامی که نفت مورد نیاز روزانه وجود ندارد، ؟ هنگامی که نه گاز ونه برق وجود دارد؟ امروز تولید نفت به سیصد و پنجاه هزار بشکه در روز کاهش یافته است ،یعنی نیمی از نیاز برای گردش کشور...
پونیاتوفسکی :« در همین هنگام برق قطع شد و شاه ادامه داد: می بینید همه چیزخاموش شد، این یک نشانه است...»
شاه : « با قطع صادرات درآمدی نداریم. از سوی دیگر همه دریافت های مالیاتی نیز معلق مانده است... نمی دانم چگونه هزینه ارتش را پرداخت کنم و ناچاریم اسکناس چاپ کنیم ،ولی این [بخش] هم به دلیل اعتصاب متوقف شده؛ بنابراین ارتش ناچار خواهد شد اسکناس هایش را چاپ کند...
شاه : « فلج شدن کنونی حکومت بسیار مهم است...به زندگی روزمره همه ضربه می زند... بنابراین چه کنیم؟ سه راهکار وجود دارد.
شاه : « نخست یک راهکار سیاسی؛ من و آقای امینی چند ماه آن را تجربه کردیم. وقت مان را تلف کردیم و فرصت ها را از دست دادیم. برای خروج از این وضعیت و با توجه به بیماری ژنرال ازهاری، کوشش کردم یک دولتی به نخست وزیری سنجابی برپا کنم، اما پس از انجام همه مشاورات لازم، او آمد و در پاسخ به من گفت باید برود..
شاه : « آقای صدیقی را ماًمورتشکیل دولت کردم، تا حالا نتوانسته است انجام دهد ،به او یک فرصت تازه دادم که یکشنبه 31 دسامبر [4 روز دیگر] پایان خواهد رسید.
شاه : « در واقع محافل سیاسی ایرانی نه واقعیت دارند و نه اعتبار، این ها [ واقعیت و اعتبار] جز از راه انتخابات حاصل نمی شوند. درحال حاضر این ها افرادی هستند که خود خویشتن را ساخته اند. [بر سر زبان ها انداخته اند]
شاه : « راهکار [استفاده از] قدرت؛ که برخی آن را به من پیشنهاد می کنند. این ها همه شان ایرانی نیستند ولی آیا مسئولیت دارند؟ نتایج توصیه هایشان را بخوبی سنجیده اند ؟ در واقع راهکار[استفاده از] قدرت از طریق اعدام شمار زیادی از مردم است، بازداشت کردن سی هزار نفر و[ به راه انداختن] یک حمام خون و یک خطر واقعی جنگ داخلی و دخالت خارجی. این مشاورین به من می گویند "دقیقاً شما پس از دخالت خارجی نجات پیدا خواهید کرد " اما آیا این حقیقت دارد؟ در واقع در صورت ورود نیرو های خارجی به ایران، قرار داد میان روسیه وایران به روس ها اجازه دخالت نظامی در ایران می دهد، اما می ترسم این دخالت یکطرفه باشد و اینکه اگر نیرو های روس با هواپیما هایشان وارد شوند، طعم آن را احساس می کنم و مطمئن نیستم نیروهای آمریکایی وارد شوند. دیگر اینکه راهکار قدرت یک ماجراجویی مطلق است و پس از این همه کار ها که برای کشور انجام داده ام آیا حق دارم کشور را با خطر مواجه کنم و به آن ضربه بزنم...
شاه : « سومین راهکار، تصور می کنید؛ کاری که شما می توانید انجام دهید و بیشتر مفید است آقای ژیسکار دستن می تواند خدمت بزرگی به من بکند این است که در [کنفرانس سران کشور های صنعتی] گوادلوپ، مشترکاً یک جهت گیری روشن در برابر اتحاد جماهیر شوروی اتحاذ شود که اقدام به دخالت در ایران نکند، و مخصوصاً این خواست مشترک به خوبی روشن و به وضوح اعلام شود.
شاه : « می بینید شما ؛ برخی که هیچ کاری بجز خدمت به من نکرده اند، مرا زیر فشار می گذارند و رهایم می کنند...
شاه : « اینجا، همین ها، ادعای کمک به من دارند، اما کارت ها را می سوزانند.
شاه : نه، من طرحی ندارم ، برنامه مشخصی ندارم، در چنین شرایطی که هر روز به سرعت اوضاع تغییر می کند و در جایی که نمی توان رویداد ها را کنترل کرد این کار امکان ندارد.
3. پونیاتوفسکی: « از او [شاه] در باره مشکل آیت الله خمینی پرسیدم.
شاه : « این یک جنگ قدیمی میان سلسله ما و روحانیت شیعه است. او [خمینی ] مظهر آن است. و در اینجا همه کار ها باید خوب سنجیده شود، چون بسیار خطرناک است. به همین دلیل در اوائل اکتبر از سفیر خودمان [ در فرانسه] خواستم که آیت الله خمینی اجازه داشته باشد بدون محدودیت در فرانسه اقامت نماید، نه اینکه من دوست ندارم او را در کشور دیگری ببینم که ارتباطات و فرستادن [ نوار های] کاست با محدودیت انجام شود، اما او[ خمینی] هر جا که باشد این ها را خواهد فرستاد. من فکر کردم پیشنهاد کنم اقداماتی صورت بگیرد تا به رفتن او به الجزایر منتهی شود این می توانست او را از نظر ارتباطات محدود کند ولی در عوض می توانست خطر سیاسی را افزایش دهد.
شاه : « من این مسئله را به درایت فرانسه واگذار می کنم. فکر می کنم که در نهایت بهتر است هیچ کاری انجام نشود. در اینصورت مراقب باشید همه کار ها در مورد او بار سنگینی دارد. بنابراین من درخواست سفارت مان در اوائل اکتبر را تاًیید می کنم. اخراج او [ از فرانسه] به من نسبت داده می شود و نتایج سنگینی خواهد داشت... جرقه نهایی خواهد بود. پی آمد های آن برای خود فرانسه جدی خواهد بود. طوری عمل کنید که صلاح می دانید، اما بدانید که برای من، همانطور برای شما نتایج آن می تواند خیلی سنگین باشد.»
4. پونیاتوفسکی: طبیعتاً داوری و سنجش اوضاع و تحولات بخاطر فقدان برخی از اطلاعات بسیار مشکل است. آنچه که در زیر می آید برداشت های من از اوضاع می باشند.
(1) شدت درگیری ها بالا گرفته و سرعت یافته و نقطه بحرانی بسیار نزدیک است
(2) ما با ترکیبی از دو روش روبرو هستیم ؛تظاهرات و اعتصاب اقتصادی
(3) ژنرال ازهاری، که بستری است [ اشاره به بیماری ازهاری] نتوانسته در تنها ماًموریتی که بوی واگذار شده موفق شود، ماًموریتی که حکومت کردن نبود، اما برقراری امنیت و فراهم آوردن زمینه برگزاری انتخابات، خورد و خوراک مردم و آرامش بود.
(4) بجز ارتش ، مخالفت علیه شاه عمومی شده است. همینطور گروه قضات استان تهران، دادستان کل در راًس آنها یک گزارش تقدیم شما [ اشاره به ژیسکار دستن] کرده اند و ضمن تشکر خواستار پذیرش و حفاظت آیت الله [ خمینی] شده اند.
(5) این تنها طرد یک رژیم پلیسی و فاسد نیست بلکه پایان یک ماجرای طولانی میان روحانیت شیعه و سلسله پادشاهی است.
وضعیت کنونی بحران با شور و احساسات همراه است. از این نظر باید درک کرد که اخراج آیت الله [ خمینی] رهبر مذهبی همان واکنشی را دارد که اخراج پاپ [رهبر کاتولیک ها] می تواند داشته باشد.
(6) تنها دو نیروی حاضر؛ مذهبییون و ارتش دارای خصوصیات مشترکی می باشند و خطر عمده ، فشار بر آنان برای به توافق رسیدن است. هر دو بسیار ناسیونالیست ، سنت گرا، ضد مارکسیست هستند.
(7) نگرش آمریکایی از آغاز این بحران روی معادله ؛ (شاه = ارتش = استقلال) استوار است. این نگرش باعث شده که همه مشکلات به کنار گذاشته شوند. همینطور بخوبی می توان طرح یک معادله دیگر را در نظر گرفت: (مذهب = ارتش = استقلال). به نظر می رسد که به همان اندازه معتبر باشد و در نهایت آن چه مهم است تنها استقلال کشور است.
(8) شاه هنوز عناصر مساعدی در اختیار دارد:
- وفاداری ارتش، اما همانطور که شماری از اتفاقات نشان می دهند در حا ل فرسوده شدن است.
- تعهد آمریکایی ها اما تا کجا؟
- اجماع بین المللی از پکن تا مسکو، با عبور از واشنگتن که مخالف بی ثباتی در کشور است.
همه عوامل بررسی شده دیگر نامطلوب هستند
(9) در واقع به نظر می رسد که شاه با دو گزینه مواجه است.
– زور آزمایی میان ارتش و پلیس با همه کشور، که به سرعت به جنگ داخلی کشیده خواهد شد.
– خروج ( ترک سلطنت) مذاکره شده ، یعنی تعیین یک حاکم نظامی مورد قبول محافل مذهبی که وظیفه بازگشت آرامش و زمینه انتخابات را فراهم آورد.
– (10) در حال حاضر محافل سیاسی دارای اعتبار و مشروعیت نیستند، و بجزاز راه انتخابات نمی توانند این [کمبود] ها را بدست آورند.
(11) موضع فرانسه از دید افکار عمومی فوق العاده مطلوب است و شاید مخصوصاً مخالف مواضع انگلیسی ها و آمریکایی ها باشد. آلمانی هایی که در محل [ایران] کار می کنند پیش تر خود را از این بازی بیرون کشیده اند.
(12) دلیلی وجود ندارد که بپذیریم که یک رژیم مورد پشتیبانی روحانیون و ارتش در مورد استقلال اراده کمتری داشته باشد، با این حال این راهکار می تواند احتمالاً در آینده در تغییرات سیاسی نامطلوب هنگام انتخابات زیر سؤال قرار بگیرد .
(13) شاه از من پنهان نکرد که در صورت بروز جنگ داخلی خطر، تجزیه بخش هایی از مردم [ کشور] مانند کرد ها و بلوچ های نزدیک مرز افغانستان وجود دارد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر