از عرض اندام جامعه مدنی تا نقش مثبت علمای اهل سنت

درس بعدی که این گروگان گیری داشت ارزش شخصیت های مهمی مانند مولوی عبدالحمید و سایر علمای اهل سنت است که در سال های اخیر تلاش کرده اند برای رفع تبعیض از مسیرهای مسالمت آمیز مبتنی بر منطق مذاکره و گفت و گو حرکت کنند. شخصیت هایی که از نفوذ قابل توجهی نیز در منطقه برخوردار هستند اما حاکمیت به جای توجه به این افراد متنفذ در سال های اخیر تلاش کرده آنها را تحت فشار قرار دهد.  بدون تردید نقش مولوی عبدالحمید در جریان مذاکرات نیز پر رنگ بوده و این موضوع نشان می دهدتا چه میزان این شخصیت های میانه رو می توانند در مسیر وحدت ملی و انسجام کشور موثر عمل کنند.
هنوز از جزئیات چگونگی آزاد شدن سربازان اسیر خبری منتشر نشده است.  روز پنج شنبه شایعه ای در شبکه های اجتماعی منتشر شد تا استاندار سیستان را مجبور به تکذیب آن بکند. شایعه ای که از توافق جمهری اسلامی با جیش العدل خبر می داد. در قبال آزادی ۴ سرباز اسیر و تحویل جسد گروهبان دانایی فر قرار بود ۳۴ زندانی اهل سنت آزاد شوند. این شایعه  به علی اوسط استاندار سیستان منتسب شده بود و منبع آن هم مصاحبه وی با رادیو سیستان اعلام شده بود اما استاندار سیستان همان روز این خبر را تکذیب کرد. او از مدعیان خواست در صورت وجود چنین مصاحبه ای  فایل صوتی آن را منتتشر کنند. بعد از تکذیب این خبر العربیه از آزادی مرزبانان ایرانی خبر داد و جیش العدل در اطلاعیه ای ضمن اعلام این خبر علت این اقدام را ابراز حسن نیت و احترام به علمای اهل سنت عنوان کرد.
در اطلاعیه جیش العدل آمده است:”علمای اهل سنت که دارای مکانت بزرگی در جامعه اهلسنت ایران هستند از ابتدای ماجرای اسارت نظامیان رژیم میانجی گری کرده و سعی کردند این ماجرا به خیر و خوبی حل گردد که نهایتا شورای مرکزی و رهبری سازمان جیش العدل رای به آزادی نظامیان داده و آنها را تحویل وفد اعزامی دادند.این تصمیم خالصتا در پاسخ به مطالبه علمای اهل سنت و در راستای نشان دادن حسن نیت و انسان دوستی اتخاذ گردید تا نظام حاکم هم در راستای آزادی زندانیان اهل سنت گام بردارد و در غیر این صورت بر مشکلات و مسائل منطقه افزوده خواهد شد و این آخرین اقدام در نوعش نخواهد بود.”
با این وجود یکی از نزدیکان مولوی عبدالحمید امام جمعه اهل سنت زاهدان که گفته می شود برای رایزنی برای آزادی سربازها از زاهدان خارج شده بود تحویل سربازان اسیر به عبدالحمید را تکذیب کرده و تاکید کرده :”مرزبانان تحویل علمای اهل سنت داده نشده اند.  هنوز نمی توانیم در این مورد صحبتی کنیم. همه چیز تا ساعاتی دیگر مشخص می شود و ما نه خبری را تایید می کنیم و نه رد.” اما دو ساعت بعد از این خبر اسماعیل کوثری از تحویل سربازان اسیر به رابط ایرانی در پاکستان خبر داد.
هر چند هنوز مقامات دولتی رسما خبر آزادی مرزبانان را اعلام نکرده اند و منابع خبر تنها فارس و نمایندگان مجلس هستند اما به نظر می رسد با توجه به تایید جیش العدل آزادی سربازان ایرانی قطعی است مضاف بر اینکه پیش از این نیز اوسط، استاندار سیستان انجام مذاکره با جیش العدل را در خارج از مرزهای ایران تایید کرده بود.
درس های یک گروگان گیری
این گروگان گیری به همراه مصیبت بزرگش درس های مثبتی هم داشت هر چند که  کشته شدن گروهبان دانایی فر  افکار عمومی کشور را اندوهگین کرد.
آزادی سربازان از آنجا اهمیت دارد که  افکار عمومی ایران برای نجات جان این سربازان تحرک خاصی گرفت. همخوان کردن عکس های سربازان در شبکه های اجتماعی ،ایجاد صفحات و کمپین ها برای آزادی آنها ، نامه نگاری به سازمان ملل ، ورود هنرمندان، زندانیان سیاسی، اصحاب رسانه، ورزشکاران و فشار به دستگاه دیپلماسی کشور برای آزادی سربازها نشان داد تا چه میزان جامعه مدنی نسبت به جان سربازان ایران در مرزهای کشور حساس هست. جامعه مدنی هم در تمام تکثر خود فارغ از گرایش های سیاسی برای آزادی سربازان وارد عمل شد. از هنرمندان و کارمندان گرفته تا زندانیان سیاسی  همه نشان دادند تا چه حد مسئله گروگان گیری فارغ از بحث های قومیتی می تواند به یک مسئله ملی تبدیل شود. به خصوص از زمان توسعه شبکه های اجتماعی عرصه عمومی ایران تحرک دو چندانی یافته و فضا برای ابراز نظر و عمل، بیشتر از پیش فراهم شده است. به نوعی عرصه عمومی کشور با توسعه شبکه های اجتماعی فربه تر شده است.
نکته بعد ی در مورد این گروگان گیری توجه جامعه مدنی به برخی از مسائل مهم و امنیتی است. انتشار فیلم بازداشت سربازان سوای صحت و سقم آن ضرورت توجه به امنیت مرزها و رسیدگی به وضعیت آموزش و امکانات سربازان و ایجاد امکانات مناسب برای آنها را آشکار کرد. به خصوص این موضوع می تواند ضرورت استقرار سربازان حرفه ای در مرزهای کشور و تامین امنیت آنها را بیشتر از پیش آشکار کند.
نکته بعدی هم وضعیت اهل سنت در کشور است. در کنار موضوع گروگان گیری یکی دیگر از مواردی که از سوی برخی از فعالان مدنی مطرح شده توجه و رسیدگی به استان های محرومی مانند سیستان و بلوچستان است که از فقر و محرومیت شدید رنج می برند. برخی از تحلیل گران اعتقاد دارند خشکاندن ریشه تبعیض در استان های مرزنشین می تواند در انزوای هر چه بیشتر تروریست ها موثر واقع شود. به خصوص اینکه رسیدگی به وضعیت اقلیت های مذهبی و محرومیت استان های مرزنشین از جمله مطالبات همیشگی جامعه مدنی ایران بوده است.
درس بعدی که این گروگان گیری داشت آشکار شدن ارزش شخصیت های مهمی مانند مولوی عبدالحمید و سایر علمای اهل سنت برای محافظه کاران است که در سال های اخیر تلاش کرده اند برای رفع تبعیض از مسیرهای مسالمت آمیز مبتنی بر منطق مذاکره و گفت و گو حرکت کنند. شخصیت هایی که از نفوذ قابل توجهی نیز در منطقه برخوردار هستند اما حاکمیت به جای توجه به  این شخصیت ها در سال های اخیر تلاش کرده آنها را تحت فشار قرار دهد. به خصوص در سال های دوران ریاست احمدی نژاد بر دولت فشار بر مولوی عبدالحمید و خانواده اش دو چندان شد. با این وجود عبدالحمید در قامت یک شخصیت دلسوز ملی همیشه در سخنان خود بر مسیر مدارا و میانه روی تاکید کرده و در جریان گروگان گیری نیز بارها بر حل این موضوع و آزادی گروگان های اسیر تاکید کرد. بدون تردید نقش عبدالحمید در جریان مذاکرات نیز پر رنگ بوده و این موضوع نشان می دهدتا چه میزان این شخصیت های میانه رو می توانند در مسیر وحدت ملی و انسجام کشور موثر عمل کنند.
اما درس پایانی نیز  دستاورد مدنی بود که این گروگان گیری  به همراه داشت . حکومت جمهوری اسلامی برای آزادی  سربازها  مذاکره کرد. هر چند از جزئیات  این مذاکره اطلاعی در دست نیست اما همین که جان این سربازان که جامعه مدنی به صدای آنها تبدیل شد برای حکومت  به این میزان اهمیت دارد خود نکته قابل توجه و ارزشمندی است. اینکه مذاکره می تواند به تحرک عمل گروه های تروریستی و باج خواهی آنها منجر شود بحثی جدا و  پیشگیری از آن راهکاری اساسی تر می خواهد اما اینکه دولت حاضر است برای جان سربازان روش های سنتی را که مبتنی بر برخورد سخت افزاری بدون توجه به جان گروگان هاست کنار بگذارد نکته حائز اهمیتی است. طبیعی است مذاکره برای نجات جان شهروندان شیوه ای رایج میان کشورهای مختلف جهان است اما دولت بهتر است برای تکرار وقایعی از این دست به اقدامات اساسی دست بزند. بدون تردید  توجه به تحکیم امنیت در استان های مرزنشین و  تقویت جریان متنفذ و میانه رو برای انزوای هر چه بیشتر تندرو ها ضروری به نظر می رسد. اما ایجاد فضای امنیتی در استان های مرزنشین و تحت فشار قرار دادن فعالان مدنی، سیاسی و اجتماعی می تواند زمینه را برای گرایش های تندرو فراهم کند.