.
سِر احمد سلمان رشدی (به انگلیسی: Sir Ahmed Salman Rushdie)(۱۹ ژوئن ۱۹۴۷) نویسنده و مقالهنویس هندیالاصل تبعۀ انگلستان است. وی نخستین بار با کتاب بچههای نیمهشب به شهرت رسید و جایزۀ بوکر را بابت نگارش این اثر دریافت کرد. اغلب آثار رشدی از شبهقارۀ هند ریشه میگیرد. داستانهای او را در گونۀ رئالیسم جادویی طبقهبندی میکنند.
چهارمین اثر وی آیات شیطانی اعتراضاتی را در کشورهای اسلامی برانگیخت. پس از آن، فتوای صادرۀ روحالله خمینی رهبر مذهبی و بنیانگذار نظام جمهوری اسلامی مبنی بر ضرورت کشتن وی، باعث شد تا سلمان رشدی سالیان درازی به زندگی مخفیانه روی آورد و تنها در مناسبتهای خاص در انظار ظاهر شود.
آثار رشدی همواره با استقبال منتقدان ادبی رو به رو شدهاست و وی بارها برندهٔ جوایز ادبی نظیر وایتبرد (۲ بار)، بوکر داستان، بوکر بوکرها، جایزه شورای هنر، اتحادیه انگلیسیزبانان و نویسندۀ سال بوده است.
وی در بمبئی هند و در خانوادهای مسلمان به دنیا آمد. پدر او بازرگانی هندی است. سلمان رشدی در دانشگاه کمبریج انگلستان تحصیل کردهاست و در حال حاضر تبعهٔ کشور انگلستان است. وی تا به حال چندین بار ازدواج کردهاست.
اوّلین کتاب سلمان رشدی، گریموس، در سال ۱۹۷۵ به چاپ رسید که مورد استقبال مردم قرار نگرفت.
دومین اثر او کتاب بچههای نیمهشب است که در سال ۱۹۸۱ منتشر شد، برندهٔ جایزه بوکر شد، و سالها بعد در سال ۱۹۹۳ برندهٔ جایزه بوکرِ بوکرها شد که به این معنی بود که این کتاب بهترین اثر از میان رمانهای برندۀ جایزۀ بوکر در ۲۵ سال اول اعطای این جایزه است. بچههای نیمهشب را مهدی سحابی به فارسی ترجمه کرد و در سال ۱۳۶۴ شمسی برندهٔ جایزهٔ بهترین رمان خارجی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران نیز شد. کتاب شرم نیز در همان سالها به فارسی ترجمه و چاپ شد.
چهارمین اثر او کتاب آیات شیطانی است که در کشورهای ایران، هند، پاکستان، بنگلادش، مصر و آفریقای جنوبی رسماً ممنوع اعلام شدهاست.
پنجمین و آخرین اثر فعلی وی کتاب شالیمار دلقک است که در سپتامبر 2005 به زبان انگلیسی انتشار یافته است.
سبک روایی رشدی را از گونۀ رئالیسم جادویی میدانند. رمان بچههای نیمهشب تمهایی از طبل حلبی گونتر گراس را در خود دارد که رشدی آن را الهامبخش نوشتن کتاب میداند. آیات شیطانی نیز به وضوح وامدار مرشد و مارگریتا اثر میخائیل بولگاکف روسی است.
روحالله خمینی، رهبر جمهوری اسلامی ایران در ۱۴ فوریه ۱۹۸۹ حکم کشتن سلمان رشدی را صادر کرد و این فتوا تا به امروز بر قوّت خود باقی است. رهبر فعلی ایران، سید علی خامنهای نیز در سال ۱۳۸۳ خورشیدی، حکم خمینی را غیر قابل تغییر خواند. پس از این فتوا برخی از نهادهای دولتی ایران، جایزههایی برای کشتن او تعیین کردند.
متن کامل فتوای روحالله خمینی که در تاریخ ۱۴ فوریه ۱۹۸۹ برای اوّلین بار از رادیوی دولتی ایران منتشر شد بدین شرح است:
«باسمه تعالی انّا لله و انّا الیه راجعون، به اطّلاع مسلمانان غیور سراسر جهان میرسانم، مؤلّف کتاب «آیات شیطانی» که علیه اسلام و پیامبر و قرآن، تنظیم شدهاست، همچنین ناشرین مطّلع از محتوای آن، محکوم به اعدام میباشند. از مسلمانان غیور میخواهم تا در هر نقطه که آنان را یافتند، سریعاً آنها را اعدام نمایند تا دیگر کسی جرئت نکند به مقدّسات مسلمین توهین نماید و هر کس که در این راه کشته شود، شهید است ان شاءالله؛ ضمناً اگر کسی دسترسی به مؤلف کتاب دارد ولی خود قدرت اعدام او را ندارد، او را به مردم معرّفی نماید تا به جزای اعمالش برسد. و السّلام علیکم و رحمةالله و برکاتة. روحالله الموسوی الخمینی (۲۹ بهمن ۱۳۶۷ / ۱ رجب 1409)
به عقیدهٔ برنارد لوئیس، خمینی در صادر کردن این فتوا و تشویق مسلمانان به کشتن سلمان رشدی به شکل قابل ملاحظهای از سنّت رایج اسلامی فاصله میگرفت. به گفته لوئیس به صورت تاریخی اکثریت فقها معتقدند که شخصی که به ارتداد متهم میشود باید به محکمهٔ قضاوت آورده شود، اتهام او بیان شده و سپس فرصت دفاع به او داده شود. پس از طی همۀ این مراحل، قاضی حکم را در مورد او صادر میکند. وجود این مراحل لازم است زیرا به گفتهٔ لوئیس هدف فقه اسلامی اجرای عدالت و قانون است و نه اعلام حکم بدون محاکمه و ایجاد ترس در میان افراد. اما دیدگاه اقلیت فقها این بوده است که توهین یک مسلمان به پیامبر اسلام آنقدر بزرگ است که نیازی به برپایی دادگاه نیست. این گروه اقلیت نظر خود را بر پایه حدیثی (که صحتش مورد اختلاف است) قرار میدهند که محمد در آن اعلام میکند که «هر کسی که به من توهین بکند و مسلمانی آن را بشنود، باید فوراً شخص توهین کننده را بکشد.» بگفته لوئیس حتی در بین فقهایی که صحت این حدیث را میپذیرند، اختلاف نظر وجود دارد و برخی از آنها صدور حکم کشتن بدون انجام تشریفات را حرام دانسته و معتقدند کسی که کشتن را مرتکب شود باید خود مجازات شود. گروه دیگر از این اقلیت فقها به این نکته اشاره میکنند که بر اساس حدیث ذکر شده کشتن شخص توهین کننده به محض شنیدن توهین، نه اینکه توصیه شده باشد بلکه واجب است و انجام ندادن آن گناه محسوب میشود. بگفته لوئیس حتی محافظه کارترین و پرشدتترین فقها که رأی به کشتن کسی که در حضور و روبروی مسلمانی به محمد توهین میکند را میدهند، تا آن حد پیش نمیروند که حکمی راجع به درخواست برای کشتن کسی که در کشوری دیگر گزارش توهینش آمده را بدهند. بدین سان دیدگاه خمینی در تاریخ اسلام کمسابقه است.
بازتاب صدور فرمان کشتن سلمان رشدی توسّط روحالله خمینی در میان افراد مختلف متفاوت بود. در این میان برخی از مسلمانان بهخصوص در پاکستان با برگزاری تظاهراتی به حمایت از فتوای کشتن سلمان رشدی توسط خمینی اقدام کردند. امّا کشورهای اروپایی و آمریکا یکپارچه صدور فتوای کشتن توسط رهبر نظام جمهوری اسلامی را محکوم کردند. در همین راستا، تعدادی از دانشجویان ایرانی مشغول به تحصیل در اروپا، از کشورهای محلّ تحصیل خود اخراج گردیدند.
درپی صدور فتوای کشتن توسط روحالله خمینی و اعلام آمادگی برخی مسلمان در نقاط مختلف جهان، وزارت کشور انگلستان مسئولیت حمایت از سلمان رشدی که شهروندی و اقامت انگلستان را داشت، برعهده گرفت و با گماردن محافظان دولتی از وی حمایت کرد.
جوان لبنانی مصطفی مازح و از اعضای حزبالله لبنان، از جمله کسانی بود که برای کشتن رشدی اقدام کرد و در هنگام بمبگذاری در یک هتل در پدینگتون مرکز لندن، به خاطر نابههنگام عمل کردن بمب، کشته شد.
وی در ژوئن سال ۲۰۰۷، از الیزابت دوم، ملکه پادشاهی متحده، به پاس خدماتش به عالم ادبیات، لقب شوالیه دریافت کرد.
این اقدام باعث واکنشهای گسترده مثبت و منفی در کشورهای مختلف ازجمله در برخی محافل داخلی انگلیس شد.
در همین ارتباطات سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران با محکوم کردن این اقدام، در کنفرانسی خبری در تهران گقت: «مدال دادن به یکی از منفورترین چهرهها در جهان اسلام، نمونه بارزی از ضدّیّت با اسلام در میان مقامات ارشد بریتانیاست.»
(از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد)
آثار:
- گریموس، (۱۹۷۵)
- بچههای نیمهشب، (۱۹۸۱)
- شرم، (۱۹۸۳)
- لبخند یوزپلنگ: سفری به نیکاراگوا (۱۹۸۷)
- آیات شیطانی، ۱۹۸۸
- هارون و دریای قصهها (۱۹۹۰)
- وطنهای خیالی: مقلات و نقد ۱۹۸۱-۱۹۹۱ (۱۹۹۲)
- بیخانمان به میل خود، ۱۹۹۲، (به همراه آر.جابوالا و وی.اس.نایپل)
- شرق، غرب، (۱۹۹۴)
- آخرین آه عرب مغربی، (۱۹۹۵)
- نمایشنامه ی بچههای نیمهشب، (۱۹۹۹)
- زمین زیر پایش (۱۹۹۹)
- خشم، (۲۰۰۱)
- دلقک شالیمار، (۲۰۰۵)
- افسونگر فلورانس، (۲۰۰۸)
- لوکا و آتش زندگی، (۲۰۱۰)
جوایز:
- جایزه بوکر
- جایزه یادبود جیمز تیت بلک
- جایزه اتحادیه انگلیسیزبان
- نشان شوالیه